Meyve Ağacı Hastalıkları , Zararlıları ve Mücadelesi
ELMA KARALEKE(venturia inaequalis)
Elma karalekesinin 2
devresi vardır.ilki (saprofik dönem) sonbaharda yere dökülen ölü yapraklarda
başlar.Diğeri de (parazitik dönem) fungusun canlı dokularda sürdürdüğü yaşamını
kapsar.
Belirtileri: Hastalık
belirtileri ağacın YAPRAK, MEYVE ve SÜRGÜNLERinde görülür.Yaprağın üst ve alt
yüzünde oluşan lekeler başlangıçta yağlı görünümde, daha sonraları zeytin
yeşilini alıp kahverengileşirler.Lekeler kadifemsi yapıdadır ve zamanla lekeli
kısımlardaki doku ölür,yırtılmalar olur.Yaprak enfeksiyonları fotosentez ve
solunumu engellediğinden, ağaç zayıflar.
Meyvedeki lekeler önce yeşilimsi olup zamanla kahverengine
döner.Küçük lekeler zamanla birleşir ve bu kısımdaki meyvelerdeki gelişme
durur.
Elmada sürgün enfeksiyonları bazı duyarlı çeşitlerde
görülür.püstül denilen kabarcıklar oluşur.Zamanla bu püstüller birleşerek uyuz
veya sıraca denilen yaraları oluşturur.
Kültürel önlemler
- Yere dökülmüş
lekeli yapraklar sonbaharda toplanıp yakılmalı veya gömülmelidir.
- Ağaçlar,
yapraktaki nemin daha hızlı kuruyabilmesi için hava akımına izin verecek
şekilde, uygun aralıklarla dikilmelidir.
Fungus kışı sürgün
üzerinde, odun ve meyve gözlerinin pulcukları arasında MİSELYUM şeklinde
geçirir.Miselyum -25 dereceye kadar canlılığını koruyabilmektedir.Ağaca su
yürümeye başlamasıyla fungusun gelişmesi hız kazanır, miselyum üzerinde
konidioforlar ve konidiosporlar oluşur.
Belirtileri: Külleme, yaprakların alt yüzeylerinde, bazı
durumlarda üst yüzeylerinde, unsu görünüşte, beyaz lekeler oluşturur.
Küllemeli çiçekler normal gelişemezler ve taç yapraklar daha
kalındır.Yapraklar ve sapları unlu örtü ile kaplıdır.
Şiddetli enfeksiyonlarda meyveler de hastalığa
yakalanır.Meyvelerin üzerinde etmenin beyaz renkte misel ve konidiosporı
dikkati çeker.
Kültürel önlemler
- Zarar görmüş
sürgünler kış budamasıyla, hastalıklı kısmın 15cm.altından kesilip bahçeden
uzaklaştırılmalıdır.
ERİKLERDE CEP HASTALIĞI(Taphrina pruni)
Kışı, sürgünlerde
ve tomurcuk pullarında konidiospor formunda geçirir ve ilkbaharda meyveleri
hastalandırırlar.İlkbaharda havaların serin ve yağışlı olması hastalık için
uygun şartlardır.Sıcak ve kurak yıllarda hastalık görülmez.
Belirtileri: Hastalığa yakalanmış meyvelerin şekli ve rengi
bozulur.Meyve uzun, yassı veya normalden daha büyüktür.İçlerinde çekirdek
yoktur, meyve eti gecrek ve renkleri bozuktur.Hastalığa yakalanmış meyvelerin
Pazar değeri kalmadığı için hastalık önemlidir.özellikle can ve papaz eriği
yetişen bölgelerde görülmektedir.
Kültürel önlemler:
- Ağaç üzerinde
kalan ve yere dökülen hasta meyveler toplanıp yok edilmelidir.
ŞEFTALİ
KÜLLEMESİ(Sphaerotheca pannosa)
Etmenin gelişimi için
uygun sıcaklıklar 21-28 derecedir.Hastalık şiddeti 28derecenin üzerindeki
sıcaklıklarda ya da orantılı nemin %70-75’in altında azalır.
Belirtileri: Yapraklarda önce hafifçe kabarık, yağlı görünüm
ve renk açılması görülmektedir.Daha sonra kabarıklılığın arkasında gri,beyaz
unlu tabaka oluşur.Yaprağın eni daralmakta, içe doğru kıvrılmaktadır.
Sürgünler, bulaşma yerinden bükülür.İleri enfeksiyonlarda ise sürgünler, uç kısmından kurur, üzerinde
gri-beyaz misel örtüsü görülür.
Döllenme sırasında oluşan enfeksiyonlarda, meyveler
gelişemeden dökülürler.Çağla büyüklüğündeki meyvelerde de beyaz lekeler
görülür.Şeftali küllemesi, göz oluşumunu etkilediği ve yaprakları
hastalandırdığından gelecek yılın odun ve meyve gözlerinin gelişimini engeller.
Kültürel önlemler:
- Hastalığa karşı
dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.
- Hastalığın
kuruttuğu sürgün,filiz ve dallar enfeksiyonlu kısmın 20cm.altından kesilerek
bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
- Sık dikimden ve
ağaçların havalandırılmasını engelleyecek budama şekillerinden kaçınılmalıdır.
ŞEFTALİ YAPRAK KIVIRCIKLIĞI(Taphrina deformans)
Nemli kış günleri
enfeksiyon için uygundur.Sporlar minimum10 derece, optimum 20 derece sıcaklıkta
çimlenir.
Belirtileri: Hastalığın belirtileri özellikle ilkbaharda
görülür.Genç yapraklarda klorofilin bozulmasına neden olduğundan, rengi sarı
veya beyazımtraktır.Yaprakta büzülme kıvırcıklanma görülür.Yapraklar gelişemez
ve ağaç üzerinde kururlar.Enfeksiyon geç olursa yaprağın sadece bir bölümünü
hastalandırır, kırmızımsı renkte sert ve kırılgandır.Hastalıklı yapraklar
normal yapraklardan daha kalındır.
Meyvedeki belirtiler, meyvenin bir kısmında sarı veya
kırmızı renkte düzensiz şişkinlikler şeklindedir.Tümörlü bir görünüm
alır.Hastalık ekonomik yönden önemlidir.Şiddetli olduğu yıllarda tüm yapraklar
dökülür.Meyveler olgunlaşmadan dökülür.Hastalıklı meyvelerin şekli, rengi ve
tadı değişir, Pazar değeri düşer.
MEYVE MONİLYASI(Moniliia fructigena)
Fungus kışı dallar
üzerinde kalmış yada dökülmüş hastalıklı meyveler üzerinde konidiospor halinde
geçirir
Meyve belirtileri genellikle meyvenin
olgunlaşmasına yakın dönemde olur.İlk belirtiler meyve kabuğunda oluşan kahverengi
lekedir.Lekelerin etrafında açık kahverengi halka vardır.Çürüme birkaç gün
içinde büyüyerek meyvenin yarıdan fazlasını kaplar.Çürüyen bu kısımlarda daha
sonra sarımsı-beyazımsı renkte püstüller oluşur.Hastalıklı meyve su kaybederek
buruşur ve mumyalaşarak dalda asılı kalır.Bu nedenle hastalığa mumya ismi
verilmiştir.
Konukçuları: Kiraz,
vişne,kayısı,erik,badem,şeftali,elma,armut,ayva,incir de görülebilir.
Kültürel önlemler:
- Yağışın çok olduğu
yıllarda hastalık daha şiddetli olacağından ilaçlama başarısı beklenenden daha
düşük olabilir.
- Mumyalaşarak ağaç
üzerinde kalmış meyve ve çiçekler,yere dökülenler toplanıp, uzaklaştırılmalıdır.
ELMADA ALTERNARYA MEYVE ÇÜRÜKLÜĞÜ (Alternaria alternata)
Belirtileri:Alternaria türlerinin çoğu hasat öncesi ve
sonrası meyve çürümelerine neden olurlar.Elmanın çiçek çukuru etrafında veya
orta ksısımlarında önceleri renk açılmasına neden olur.Bunlar lekeler kuru
olup, kahverengi siyah renktedir.Elmadaki belirtisi meyve etinden çekirdek
evine doğru(40-50mm.) derinlemesine ilerleyen ve kısmende yüzeysel olarak
çürüyen bölgeler, siyah veya kahverengimsi renkte, yassı ve kenarları çökük
lekeler şeklinde görülür.alternarya meyve çürüklüğü hastalığı, elma kabuğundaki
koyu renkli lekeler ile acı ebnek hastalığına benzemektedir.Acı benek hastalığı
bitki besin elementlerinin (kalsiyum) dengesiz olması sonucu ortaya çıkarken
alternarya ise A.alternarata fungusunun enfeksiyonu sonucu oluşur.Elmada hasada
yakın zamanda lekelenme ve sonrasında çürüme ile belli olan bu hastalık,
meyvede albeni ve kaliteyi etkilemektedir.
Kültürel önlemler:
- Meyvenin elle
toplanmasında dikkatli olunmalı, toplam ve paketleme esnasında ezilmemelidir.
- Hasattan sonra
beklemeden depoya alınmalıdır.Depolama sıcaklığı uygun olmalıdır.
- Toplama yapılacak
olan kasanın Chlorin’le dezenfekte edilmelidir.
SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVELERDE YAPRAK DELEN (ÇİL)(wilsonomyces
carpophylus=Stigmina carpophila)
Fungus kışı
genellikle tomurcuk ve dallarda miselyum halinde geçirir.Sürgünlerde zamk
akıntısı içinde konidiosporlar bulunur.Yeni enfeksiyonun olması için yağmur
yağması şarttır.
Belirtileri:Hastalık
sert çekirdekli meyve ağaçlarının yaprak, meyve, tomurcuk ve genç dalları
üzerinde belirti oluşturur.Meyve enfeksiyonları özellikle kayısıda önemlidir.
Yaprak üzerindeki
lekeler önce 1mm.çapında yvarlak kırmızı renkte olup etrafı açık renkli bir
hale ile çevrilidir.Daha sonra bu leleker 3mm.çapında olur kahverengi merkezli,
kızıl kahverengidir.Bu lekeli kısımlar 5-10gün sonra dökülür ve yaprakta
delikler oluşur.
Kayısıdaki lekeler
1-2mm. Çapında, yuvarlak ve dağınık olup, genellikle meyvenin sapa yakın yanak
kısmında olur.Kirazda ise 2-3mm.çapında çöküntüler ve etrafında açık renkte
hale oluşur.Fungus, sürgünler üzerinde yuvarlak, kahve-kırmızı renkte lekeler
oluşur.Genç sürgünlerde oluşan lekeler kısa sürede zamk çıkararak küçük kanser
yaralarına dönüşür.
Kültürel önlemler:
- Sonbaharda
hastalıklı tomurcukları bulunduran dallar sağlam kısımdan budanıp yok
edilmelidir.
MEYVELERDE KÖK KANSERİ(Agrobacterium tumefaciens)
Kök kanserini
yapan bir bakteridir.Virülent olan bakteriler birkaç büyük plasmid
taşımaktadır.Bu plasmidlerden birinde tümör oluşumuna neden olan genler
bulunmaktadır ve Ti-plasmid olarak isimlendirilir.Ti-plasmide sahip olmayan
bakteriler virülent değildir.Optimum gelişme sıcaklığı 25-30derece, minimum 0 derece
ve maksimum gelişme sıcaklığı37 derecedir.Bakterinin termal ölüm noktası 50-52
derecedir.Etmen toprakta uzun süre yaşamakta ve işlenen toprakta virülensliğini
koruyabilmektedir.Alkali topraklarda, hafif asit olanlara göre daha çok
yayıldığı belirlenmiştir.Hastalık bulaşık fidan ve topraklarda yayılmaktadır.
- Ağır-su tutma
kapasitesi yüksek olan topraklarda fidan yetiştiriciliği ve meyve bahçesi kurulmamalıdır.
- Fidan yetişitirilecek toprağının bu bakteriyle bulaşık olup olmadığı kontrol edilmelidir.Bunun için
ilkbaharda işlenmiş toprağa 1-2 yaşında, kökleri traş edilmiş ve temiz şeftali
çöğürleri 1-3 m. Aralıklarla dikilir.
- Hastalığa
dayanıklı anaçlar seçilmelidir.S-37 şeftali ancı ve Japon kayısısı bakteriye
dayanıklıdır.
- Hastalıklı
bitkiler sökülerek tarladan uzaklaştırılmalıdır.
- Urların henüz az
ve küçük olduğu bitkilerin kök boğazları açılarak urlar çıkarılmalı, yara
yerlerine %5’lik bakır sülfat sürülmelidir.
- Hastalığın olduğu
yerlerde en az 5 sene bahçe tesis edilmemelidir.Mısır,buğday,yonca gibi bitkilerle
ekim nöbeti uygulanmalıdır.
- Toprak altı
zararlıları ile mücadele edilmelidir.
Biyolojik mücadele:Kök kanserine karşı kiraz ve şeftali,
Agrobacterium radiobacter biyolojik mücadelede kullanılmaktadır.Bu biyolojik
preparat ekim veya dikimden önce tohum,çöğür ve fidanlara uygulanabilmektedir.
ATEŞ YANIKLIĞI(Erwinia amylovora)
E.amylovora, bir
önceki seneki enfeksiyonlar sonucu dal ve gövdede oluşmuş kanserlerin
kenarındaki kabuk dokusu içinde kışı geçirir.İlkbaharda yağmur, böcek ve rüzgar
enfeksiyonu çiçeklere, gelişen sürgünlere ve genç yapraklara taşır.Bakteriler
yağmur, rüzgar,böcekler, kuşlar,budama ve yağmurlama sulama ile hızla yayılır.
Belirtileri:En tipik belirtisi, bitki aksamının ateşten
yanmış gibi bir görünüm almasıdır.Nemli havalarda bu hastalıklı kısımlarda krem
rengi sütümsü bir akıntı oluşur.Bu akıntı kuruduğunda elmada amber rengi,
armutta ise kahverengi renge dönüşür.İlk belirtiler çiçekte görülür.Başlangıçta
suda haşlanmış gibi bir görünüm alır,solar,büzüşür,kahverengileşir,zamanla
siyahlaşarak ateşte yanmış gibi bir görünüm alır.Enfeksiyon çiçek tablasına
kadar ilerler.Daha sonra genç meyve enfeksiyonları görülür.Hastalık ilerledikçe
tüm sürgün, dallar ve gövdeye kadar yayılabilir.Taze sürgünler enfeksiyon
olduğunda siyahlaşır ve uç kısımları kıvrılır.Bu belirti çoban değneği olarak
isimlendirilir.Hasta olan kısımlarda kabuk bir bıçakla kaldırıldığında, dokunun
kahverengileştiği ve sağlam kısma doğru ilerlediği görülür.Ateş yanıklığı tüm
dünyada karantinaya dahil bir hastalıktır.
Konukçuları:Özellikle armut, ayva ve elmalarda çok zararlı
olmaktadır.
Kültürel önlemler:
Kışı ergin olarak
ağaçların kabuk çatlakları,yarıkları,yerdeki yaprak altları arasında
geçirir.Uçabildikleri gibi, arka bacaklarının morfolojik yapısı gereği
sıçrayabilirler.Yumurtadan çıkan nimfle 5 nimf dönemi geçirerek ergin olurlar.Yılda
3-4 döl verirler.
Kültürel önlemler:Armut bahçelerinde ara ziraat
yapılmamalıdır.Fazla azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.
Biyolojik mücadele:Doğal düşmanlarının korunmasına özen
gösterilmelidir.Doğal düşmanlara barınak olması için bahçe kenarlarına alıç v.b
bitkiler dikilmelidir.
İlaçlama zamanı:Kışlayan döl erginlerinin bıraktığı
yumurtaların tamamının açılıp,ikinci ve üçüncü dönem nimfler görülmeye
başladığında ve sürgünlerde %15 bulaşma görüldüğünde ilaçlama yapılmalıdır.Her
sürgünde 1 birey görüldüğünde bulaşık kabul edilir.Tatlımsı madde akıntısı görülmesi
ve giderek artması halinde ilaçlama ,için geç kalınmış demektir.
ELMA İÇ KURDU(Cydia pomonella)
Kışı genellikle
ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında, nadiren de yere dökülmüş toprakta
bulunan kalıntılar arasında,ördükleri kokonlar içerinde olgun larva döneminde
geçirirler.Erginlerin çiftleşip yumurta bırakması için sıcaklığın 15 derece
olması gerekir.Yumurtalar yapraklara,ince dallara ve meyvelere
bırakılmaktadır.Ülkemizde elma iç kurdu genellikle 2 döl, bazı yerlerde 3 döl
verebilmektedir.
Zarar şekli:Elma ağacının en önemli zararlısıdır.Doğrudan
meyveleri delerek galeri açmakta,etli kısmı ve çekirdek evini yiyerek pislikler
bırakmaktadır.Böylelikle meyvelerin dökülmesine,ağaçta kalanların ise Pazar
değerinin düşmesine neden olmaktadır.
Predatörleri:Kuşların(özellikle ağaçkakanların), tuzak
bantlara gelen larvaları %80-90 oranlarında yok ettikleri gözlenmiştir.
Kültürel önlemler:
- Öncelikle elma
bahçelerinin Elma iç kurdu’nun diğer konukçuları olan armut,ayva ve ceviz gibi
meyve ağaçlarınla karışık kurulmamasına dikkat edilmelidir.
- Elma ağaçlarının
altına dökülen meyvelerin toplanıp uzaklaştırılması, ağaç gövdelerine haziran
başlarında oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarılarak, bunlara gelen larvaların
haftalık kontrollerle toplanıp, parazitoid çıkışı için kafeslere konulması
gerekir.
Biyolojik Mücadele:Yumurta parazitoidi Trichogramma türleri
elma iç kurdunun biyolojik mücadelesinde kullanılabilecek önemli
faydalılardır.İlaçlama programları özellikle yararlı yumurta parazitoidlerini
koruyacak biçimde hazırlanmalı, bu nedenle seçici ilaçlara birinci derecede
öncelik verilmelidir.
Biyoteknik Mücadele:
1. Kitlesel tuzaklama
2. Şaşırtma tekniği
Kimyasal mücadele:Hazirandaki normal meyve dökümünden sonra,
100 ağaçlık bahçede en az 5 ağaçta yere dökülen meyveler, haftada bir, zarar
görmüş ve sağlam olarak sayılıp, zarar oranı hesaplanır.Yere dökülen ve
hasattaki toplam zarar oranı %2 nin altında ise mücadele başarılı kabul edilir.
KİRAZ SİNEĞİ(Rhagoletis cerasi)
Kışı toprakta pupa
olarak geçirir.Ergin çıkışı için ortalama sıcaklık 15 derecenin üzerinde
olmalıdır.Dişiler yumurta koyma borularıyla delerek meyve kabuğu altına
yumurtaları bırakır.Yılda 1 döl verirler.
Zarar şekli: Larvalar meyvelerin etli kısmında beslenerek,
bazı meyvelerin zamanından önce olgunlaşarak dökümüne neden olurlar.Hasat
edilen kurtlu meyvelerin kalitesi düşük olduğundan Pazar değeri düşer.Zararı
genelde haziranda olgunlaşan geç çeşitlerde görülür.Erkenci çeşitlerde zarar
görülmez.İhracatta zarar toleransı sıfırdır.Kiraz ve vişne ana zararlısıdır.
Kültürel önlemler: Sonbaharda toprak işlenmelidir.Hasatta
ağaç üzerinde hiç meyve bırakılmamalı ve yere dökülen kurtlu meyveler
toplanarak derine gömülmelidir.Yabani kiraz dikilmemeli veya dikilmiş olanlar
sökülmelidir.
Biyoteknik Mücadele: Bu mücadele, kiraz sineğinin düşük ve
orta yoğunluktaki popülasyonunlarında yapılır.Genel olarak bahçede bulunan
erkenci çeşidin ben düşme döneminde dekara 2 adet gelecek şekilde sarı
yapışkan+amonyak kapsülü asılır.Tuzaklar, ilk sinek yakalanana kadar 2-3 kez
kontrol edilir.İlk ergin görüldükten sonra bahçede belirlenen ağaçların her birinin 4 farklı yönüne birer adet
görsel sarı yapışkan tuzak+amonyak kapsülü asılır.
İlaçlama zamanı: Farklı çeşitlerin bulunduğu bahçelerde sarı yapışkan tuzak+amonyak kapsülü
kullanılarak ilk ergin yakalanması mücadele zamanının tespiti yönünden
önemlidir.
SAN-JOSE KABUKLU BİTİ(Quadraspidiotus perniciosus)
San jose kabuklu
biti kışı birinci dönem larva olarak, ağaçların gövde,dal,göz ve dalcıklar
üzerinde geçirir.Larvalar şubatın ortasında ortalama sıcaklık 7.3 derece oluca
zarar yapmaya başlar.Ergin dişiler hareketli larva doğururlar.Bir dişi 73-287
kadar hareketli larva doğurur.
Zarar şekli: Genç ve orta yaştaki ağaçlar için çok tehlikeli
bir zararlıdır.Bir meyve ağacını 2-3 tılda kurutabilir.Ağaçların
gövde,dal,yaprak,sürgün,tomurcuk ve meyve özsularını emerek zarar yapar.Asıl
gerçek zarar, emgi sırasında salgıladığı toksik maddelerden oluşur.Yaşlı
ağaçlarda önce yaprak dökümü,sonra dallarını ve gittikçede ağacı tamamen
kurutur.Beslenme yerlerinde kırmıı lekeler oluşur,Pazar değeri düşer.
Kültürel önlemler: Toprak işlemesi,sulama,gübreleme,budama
işlemleri zamanında ve usulüne uygun bir şekilde yapılmalıdır.Kış mücadelesine
girmeden fazla bulaşık olan meyve ağaçlarında kısa budama yapılmalı,kalan
artıklar bahçeden uzaklaştırılmalıdır.Sertifikalı ve temiz fidanlarkullanılmalıdır.Bulaşık ağaçlardan alınan sırık, aş gözü ve kalemi alınmamalıdır.
Biyolojik mücadele: San-jose popülasyonunun düşük olduğu
yerlerde E.perniciosi ile bulaştırma yapılarak zararlıyı baskı altında tutmak
mümkündür.
Kış mücadelesi: Meyve ağaçlarının kış uykusunda olduğu
dönemde, gözlerinin uyanmasından iki hafta önceye kadar ve yağışsız günlerde
uygulanır.
Erken ilkbahar mücadelesi: Ağaçlarda gözler uyandıktan
sonra, pembe tomurcuk dönemine kadar, zararlının larva döneminde uygulanır.
YAPRAK BİTLERİ
Yaprak bitleri genel olarak bitki özsuyunu emerek ağacın
zayıf düşmesine, yaprak ve meyvelerin deforme olmasına ve fumajin oluşması
nedeni ile bitkinin özümleme yapmasına engel olur.Ayrıca bazıları da virüs vektörüdür.
Kültürel önlemler: Elma yeşil yaprak biti, kışı bir yıllık
sürgünlerin genellikle uca yakın kısımlarında geçirdiğinden,geç sonbahar, kış
ve erken ilkbaharda ağaçlar kontrol edilmeli, yumurta görüldüğünde yapılan
budama ile popülasyon düşürülmelidir.
İlaçlama zamanı:
Yaparak bitlerine karşı çiçekten önce ve yazın ilaçlama imkanı
bulunmaktadır.Elma yeşil yaprak bitine vejetasyon süresince, gri yaprak bitine
pembe tomurcuk veya çiçek taç yaprakları dökümü döneminden, popülasyonun ¾ ü
kanatlı forma dönüşünceye kadar, şeftali yaprak bitine de çiçek tomurcuklarının
belirlenmesinden, popülasyonun ¾ ü kanatlı forma dönüşünceye kadar ilaçlama
yapılmalıdır.