LAHANA YETISTIRICILIGI

Lahana yetiştiriciliğinde, Avrupa ülkelerinde yil boyunca, ülkemizde ise yilin bir iki ayi hariç bütün yil boyunca pazarlanmakta ve degisik sekillerde sebze olarak tüketilmektedir. Yaprak lahanalar: Brassica olerancea L. Var. Acephala bas lahanalar; Brassica olerancea L. Var. Capitata kirmizi lahanalar; Brassica olerancea L. Var. Rubra, Savoy lahanasi iese Brassica olerancea L. Var. Sabuuna olarak adlandirilmaktadir.

Ülkemizde lahanalarin birçok degerlendirilme sekli olup, çig olarak tüketildigi gibi; salatasi; kapuskasi; etli, ve zeytinyagli sarmasi ve tursusu yapilmaktadir.

Lahana grubu sebzelerin toplam ekim alani yaklasik 20 bin hektar üretim miktari ise yillara göre degismekte olup 675-700.000 ton civarindadir. Bu üretimin yaklasik 100.000 tonu yaprak lahana olup tamamina yakini Karadeniz bölgesinde üretilmektedir. Karadeniz bölgesi disindaki bölgelerimizde, bölgenin degerlendirme sekillerine uygun lahana çesitleri üretilerek tüketilmektedir.

Kirmizi bas lahananin üretimi bati ve güney bölgelerimizde yapilmaktadir. Bu lahanalar o yörenin degerlendirme aliskanliklarina göre topraga gömülerek saklanmakta ve daha sonra sebze olarak tüketilmektedir. Marmara bölgemizde üretilenler sarmalik, kapuskalik ve tursuluk çesitlerdir. Bati bölgelerimizde üretilen lahanalar genellikle sarmalik çesitler olup bunlar yapraklari ince, baslari yumusak ve yaprak damarlari belirsiz olan beyaz bas lahanalardir.

Lahananin anavatani olarak Kuzey Avrupa ülkeleri ve Baltik denizi kiyilari kabul edilmektedir. Lahana denize yakin, rutubetli olan tüm Avrupa kiyilarinda genis bir yayilma alani bulmustur. Fransa’nin Atlantik kiyilari, Irlanda ve Ingiltere’nin güney kiyilarinda yabani olarak yetisen lahana formlari bulunmaktadir.

Brassica olerancea L. Var. Silvertis Dillingen’e (1956) göre lahananin yabanisi olarak kabul edilmektedir. Dillingen bu yabani formdan önce yaprak lahana Brassica olerancea L. Var. Acephala’nin ortaya çiktigini, daha sonra bu yaprak lahanadan dört alt varyetenin gelistigini belirtmektedir. Çiçek yaprak ve gövdenin degisimi sonucu üç farkli grup olusmustur. Çiçek sapi ve çiçek degisimi ile brokkoli ve karnabahar, büyümenin kisitlanmasi, tepe ve yan tomurcuklarin degisimi ile brüksel lahanasi, bas ve yaprak lahanalar, gövdenin degisimi ile de alabas’in olustugu ileri sürülmektedir.

Rus arastirici Zhukowsky ise lahananin anavataninin Anadolu’nun Van yöresi oldugunu ve dünyanin en büyük lahanalinin burada yetistirildigini bildirmektedir.

2. Morfolojik Özellikleri

2.1. Kök

Lahanalar oldukça derine giden kazik köklerin disinda bol miktarda saçak kök meydana getirirler. Kazik kök etli, kalin ve koniktir. Dogrudan lahana tohumu ekimi ile yapilan yetistiricilikte tek bir kazik kök buna bagli saçak kökler olusur. Saçak kökler üzerinde bol miktarda kilcal kökler bulunur. Lahanalarda toprakla temas halinde bulunan gövde kismindan nadiren saçak kökler meydana gelebilir. Fidelerin dikimi ile yapilan yetistiricilikle ana kazik kök fonksiyonunu kaybeder ve çatallanmis birkaç kazik kök toprak yüzeyine yakin ve bitkinin büyümesine bagli olarak toprak üstü kisimlarinin izdüsümü kadar bir alana yayilir. Dogrudantohum ekimi yapildiginda toprak kosullari uygun ise lahananin kazik kökü 70-80 cm’lik bir derinlige kadar inebilir.

2.2. Gövde

 

Lahanalarda gövdenin uzunlugu ve kalinligi çesitlere göre degisir. Yaprak ve bas lahanalarda kalin ve kisa bir gövde bulunmaktadir. Lahananin yapraklari gövdeye kisa ve uzun saplarla baglanirlar. Ilk olusan yapraklar döküldüklerinde gövde üzerinde iz birakirlar. Lahanalarda önceleri otsu yapida olan gövde daha sonra öz kismi yumusak, dis kismi selülozik yapida sert ve dayanikli bir dokuya dönüsmektedir. Lahanalarda gövde kalinligi ortalama olarak 5-10 cm, gövde uzunlugu ise 30-50 cm arasinda degismektedir.

2.3. Yaprak

Lahana yapraklari sekil, renk, büyüklük, etlilik, düz veya kivircik oluslari bakimindan çesitlere göre farkliliklar gösterir. Yaprak sekilleri yassi yuvarlak, uzun, yuvarlak, oval, ters yumurta, topaç ve kalp seklindedir. Baslangiçta yapraklar yanlara dogru açilir, daha sonra iç içe katlanarak bas sekline döner. Basin sekli yaprak sekillerine uymaktadir. Lahanalar oval, konik ve basik basli lahanalar olarak gruplandirilirlar. Yapraklarin genisligi 10-15 cm ile 60-70 cm arasinda degisir. Yapraklarin büyüklügüne göre baslarinin çapi 20-30 cm’den 60-70 cm’e kadar çikabilir. Yapraklarin renkleri beyazimtirak-yesil, mavimsi koyu yesilden koyu kirmiziya kadar degisir. Ayrica yapraklarin üzeri koyu bir mum tabakasiyla kaplidir. Yaprak üzerinde su damlasi düstügünde uniform olarak kalmayip, yagli bir zemin üzerine düsmüs gibi yaprak yüzeyinde damlalar haline görülür ve yapraklarin izdüsümüne düsen yagis kök çevresine toplanir.

2.4. Çiçek

Lahanalarda çiçeklenme 2. Yilda meydana gelir. Yaprak koltuklarindan çikan çiçek sürgünleri üzerinde çiçek salkimlari olusur. Düsük sicakliklarda gelisen bitkiler sicakligin 15 °C’nin üzerine çikmasi ile generatif faza geçerler. Hava kosullari uygun degilse bitkiler çiçeklenmez ve dinlenmeye geçerler. Hava kosullari uygun degilse bitkiler çiçeklenmez ve dinlenmeye gire. Çiçeklenmeye baslayan bitkiler üzerinde çiçek sürgünlerinin boylari 1-2 m arasinda degismektedir. Çiçekler çiçek sürgünlerine yapraksiz ve almasik olarak baglanarak bir salkim olustururlar. Bitki üzerinde önce ana çiçek sürgünü üzerindeki çiçekler açar. Daha sonra yan sürgünlerde çiçekleneme görülür. Bir çiçek sürgünü üzerinde çiçeklenme en alttaki çiçekten yukari dogru olmaktadir. Altta açan çiçekler bakla olusturdugunda, üstteki çiçekler henüz tomurcuk devresindedir. Çiçeklenmenin sonuna dogru çogunlukla uç kisimdaki çiçekler gelisemez. Gelisip açsalar bile içinde tohum bulunan meyve olusturmazlar. Lahanalarda çiçeklenme süresi iklim sartlarina göre 20-60 gün arasinda degismektedir.

Lahana grubu sebzelerde çiçek erselik yapida olup 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek organ ve 2 karpelli bir disi organdan olusur. Çanak yapraklar yesil, taç yapraklar açik sari veya parlak sari renktedir. Çanak ve taç yapraklarin üst kisimlari genislemis, alt kisimlari daralmis ve sap meydana gelmistir.

Erkek organlar yumurtalik ile taç yapraklar arasindadir. Iki tanesi taç yapraklarin önünde kisa, 4 tanesi iç tarafta ve daha uzun olarak bulunur. Disicigin ucunda dügmeye benzeyen bir tepecik vardir. Baslangiçta içeriye dogru bakan polen keseleri açilmaya baslayinca disariya dogru döner ve polen tozlari disariya dogru dökülür. Bu nedenle lahanalarda yabanci döllenme hakimdir. Lahanalarda çogunlukla protogeni görülür. Yani disi organlar erkek organlardan daha önce olgunlasirlar.

2.5. Meyve

Lahanalarda döllenmeden sonra çiçekler üzerinde bulunan çanak ve taç yapraklar dökülür ve disi organ büyümeye devam eder, meyve bakla seklini alir. Baslangiçta yesil olan baklalar olgunlasma ilerledikçe önce sararir ve daha sonra kahverengiye dönüsür. Bu bakla tipine Sliqua meyve adi verilmektedir.

Meyvelerin sekli ve büyüklügü ekolojik kosullardan etkilenmektedir. Uygun ekolojik kosullarda yetistirilen lahanalarin meyveleri düz ve 2-5 mm kalinliginda, 30-80 mm uzunlugundadir.

3. Tohum ve çimlenme özellikleri

Meyve iki gözlü olup ortadan bir zarla ayrilmistir. Tohumlar iki gözlü meyve içinde bulunmaktadir. Çiçeklenmeden 20-25 gün sonra bakla (meyve) içindeki tohumlar belirginlesir. Bir baklada 1-30 arasinda tohum bulunur. Tohumlar olgunlasinca gövde üzerindeki baklalar asagidan yukariya dogru açilir. Hasatta gecikilirse tohumlar yere dökülür. Tohumlar yuvarlak veya hafif yumurta seklindedir. Olgunlasmis tohumlarda renk kahverengi, mor, kirmizi ve bunlarin tonlaridir. Olgunlasmamis tohumlarda ise renk açik sari ve kahverengidir. Bir gramda bulunan tohum sayisi 280-350 adettir.

Lahana tohumlarinin çimlenme gücü %85-95’dir. Tohumlar çimlenme güçlerini normal kosullarda 4-6 yil muhafaza eder. Çimlenme sicakligi 10-30 °C olup, optimum çimlenme sicakligi 20-25 °C’dir. Düsük toprak sicakligi ve fazla nem çimlenmeyi geciktirir. Normal kosullarda tohumlar 3-4 günde çimlenirler.

4. Yetistirilme Istekleri

Lahana bitkisi iklim istekleri yönünden seçici degildir. Ancak kislik sebzeler içinde yer alan lahananin anavatani incelendiginde iliman bölgelerde de genis bir yayailma alani buldugu anlasilmaktadir.

4.1. Iklim Istegi

Lahana yetistiriciliginde sicakligin büyük önemi vardir. Özellikle çiçeklenme döneminde sicaklik çok önemlidir. Yüksek sicakliklar sebze olarak degerlendirilen yapraklarin kalitesini bozar. Gevrek yaprak yerine sert, sarmaya uygun olmayan yapraklarin kalitesini bozar. Gevrek yaprak yerine sert, sarmaya uygun olmayan yapraklar meydana gelir. Bu nedenle sicak yerlerde ve dönemlerde lahana yetistiriciligi yapilmamalidir. Sicaklik kuraklik ile birlesince bas meydana getirme olayi olumsuz yönde etkilenir. Küçük bas olusturulabilmesi için en uygun sicakligin 15-20 °C arasinda olmasi istenir. Yaz aylari sonunda ve sonbahar yetistiriciliginde sicakligin düsmesi kaliteli bas olusumuna yardimci olmaktadir.

 Lahanalar çiçeklenebilmeleri için düsük sicakliga (10 °C altinda) gereksinim duyarlar. Düsük sicaklik istekleri karsilanmadiginda bitkiler sürekli vegatatif devrede kalirlar. Bu bitkiler sürgün verir bas baglar ve bu durum böylece devam eder. Bu konuda yapilan çalismalarda sicakligin 15 °C’nin üzerinde seyrettigi durumlarda bitkilerin çiçege kalkmadigi tespit edilmistir. Sicaklik 10 °C civarinda ise bitkiler 5-7 hafta sonra generatif döneme geçmekle ve çiçeklenmektedir. Sicaklik 7°C civarinda ise bu süre kisalmakta ve bitkiler 4 hafta içinde çiçeklenmektedirler.

Lahanalarin isik istekleriyle ilgili çok az sayida arastirma bulunmaktadir. Lahanalarin fazla isiktan hoslandigi, isik miktarinin az oldugu agaç altlarinda ve gölgeli yerlerde yetistirilen lahanalarin gelisme ve büyüme özelliklerinin yavasladigi ve verimin düstügü bilinmektedir. Nitekim yerli lahana çesitlerinin uzun güne duyarli oldugu bildirilmektedir. Ülkemizde yetistirilen yerli lahanalar 2. Yilda çiçeklenirken, bu çesitlerin Leningrad ve Mish bölgesinde ayni yil içinde çiçeklendikleri görülmüstür. Bu bölgelerde isiklandirma süresi ülkemiz kosullarindan daha uzundur.

Lahanalar yagistan zarar görmez, aksine daha iyi gelisirler. Lahana hava nemi yüksek deniz ve göl kenarlari ile yüksek nemli yaylalarda çok iyi gelismektedir. Dolu seklinde yagislar lahana bitkisinin yapraklarinda zarar vermektedir. Bunun disindaki yagis lahananin gelisme ve büyümesinin yaninda kalite özellikleri üzerine de olumlu etki yapmaktadir. Yagissiz, çok kurak ve rutubetsiz yörelerde yetistirilen lahanalarin verimi ve kalitesi düsmektedir. Böyle duurumlarda sebze olarak degerlendirilen yapraklar sert, aci ve lezzetsiz olmaktadir.

Lahana bitkilerini rüzgar olumsuz yönde etkilemektedir. Rüzgar yapraklardan su kaybina ve bitkilerin devrilip toprakla temas etmesine neden olur. Su kaybi, yenen yapraklarin kalitesini bozmaktadir. Devrilen bitkilerde ise ya gelisme yavaslamakta, tada topraga degen yapraklar çürümektedir.

4.2. Toprak istegi

Lahanalar toprak istekleri bakimindan seçici degildir. Ancak topragin su tutma kapasitesi iyi olmalidir. Agir topraklarda yetistirilirse yüksek verim, buna karsilik hafif topraklarda yetistiricilik yapilirsa daha az ve erkenci verim elde edilir. Sonbahar ve kis yetistiriciligi için drenaji iyi olan topraklar seçilmelidir.

Lahana bitkileri için potimum pH 6-6.5 arasinda olmalidir. Asidik topraklarda gelisme iyi olmaz. Lahana tuza dayanikli bir bitki olarak bilinmektedir.

Lahana bitkileri üst üste ayni toprakta yetistirilmemelidir. Mutlaka bir baska familya sebzeleri ile münavebe edilmelidir. Aksi taktirde toprak yorgunlugu nedeniyle gelisme ve büyüme istenilen düzeyde olmaz.

5. Yetistirme Sekli

5.1. Toprak hazirligi, ekim ve dikim

Lahana grubu sebzeler ekolojik kosullar uygun ise direk tohumlari tarlaya ekilerek üretilebilirler. Ancak ülkemiz kosullarinda lahanalar fide ile üretilmektedir. Ancak ülkemiz kosullarinda lahanalar filde ile üretilmektedir. Fide yetistiriciligi yastik ve tavalarda yapilir. Fidelerin yetistirilecegi fidelikte yanmis çiftlik gübresi toprak isleme ile tohum ekiminden en az bir ay önce verilmelidir. Fide üretimi amaciyla tohum ekimi, bati ve güney bölgelerimizde temmuz-agustos aylari basinda fide yetistirme tavalarina, diger bölgelerimzide ise mart sonu nisan basinda soguk yastiklarda yapilmalidir. Fideliklere tohum ekimi serpme veya siravari olarak yapilmalidir. Fidelikler temiz olmali, hastalik zararli ve yabanci ot tohumlari bulunmamalidir. Hazirlanan fide yetistirme tavalarina veya yastiklara ekilen tohumlarin üzerine 1 cm’yi geçmeyecek sekilde kapak atilir. Kapak materyalinde hastalik, zararli ot tohumlari çok kisa sürede çimlenir. Tohum ekiminden 3-5 gün sonra genç bitkiler toprak yüzeyine çikar. Lahana fideleri tohum ekiminden yaklasik bir ay sonra dikim büyüklügüne ulasirlar.

Tohum ekiminin siravari olarak yapilmasi fide döneminde kültürel islemlerin dha kolay ve saglikli yapilmasina yardimci olur. Serpme usulü ile yapilan tohum ekiminde kültürel islemler zorlasmakta, yabanci ot temizligi ve bogaz doldurma gübü kültürel islemler istenildigi gibi yapilamamaktadir. Fideliklerde 1 m2 ‘lik alandan 600-700 fide alinacak sekilde m2’ye 2-3 gram tohum ekilmelidir. Sik tohum ekilmesi (birim alanda bulunan bitki sayisinin artmasi) ile uzun boylu ve ciliz fideler, seyrek ekilmesi ile egri gövdeli yana dogru yatmis kalitesiz fideler elde edilir.

Bir dekar alan için tohumun iriligi, dikim sikligi ve çeside bagli olarak 8-12 gr arasinda lahana tohumu kullanilir, bunun için 4-5 m2’lik fide yetistirme alani yeterlidir.

Siravari ekimde tohumlar 10 cm sira arasi, 2 cm sira üzeri olacak iskilde ekilmelidir. Tohum ekiminden sonra fidelikler süzgeçle veya mini yagmurlama basliklari ile sulanmalidir. Salma seklinde yüzeyden yapilan sulamalarda tohumlar ya toprak yüzeyine çikmakta yada daha derinde kalmakta, böylece çimlenme düzensizlikleri ortaya çikmaktadir.

Bati ve güney bölgelerimizde fide yetistirme tavalarina ekilen lahana tohumlarinin üzeri bitkiler toprak yüzeyine çikmaya baslayincaya kadar 3-5 gün süre ile gazete, bez ve benzeri materyalle gölgelenir. Bu dönemde bu bölgelerimiz çok sicak oldugu için toprakta bulunan rutubet çabuk kaybolmaktadir. Fidelerin üzeri örtülmezse tohumlarin çimlenme yüzdesi düsmektedir. Tohumlarin çimlenmesinden sonra fideler dikkatli bir sekilde salma seklinde sulanabilirler. Tavalara verilecek kuvvetli su girisleri fidelerin kök bölgesindeki topragin uzaklasmasina neden olmaktadir. Bu nedenle fide yetistirme tavalarina baslangiçta tohumlar toprak yüzeyine çikincaya kadar salma sulama yapilmalidir. Fidelerde zarara yol açan yaprak bitleri ve kokulu böcekler ile çok iyi mücadele edilmelidir. Kokulu böcekler yapaklara ve büyüme ucuna zarar verirler. Yaprak bitlerinin fide ile tarlaya tasinmasi kesinlikle önlenmelidir. Büyüme ucuna yerlesen yaprak bitlerinin uzaklastirilmasi çok zordur. Böyle bitkiler geliserek bas meydana getiremez.

Lahana fideleri 30-35 gün içinde 3-4 yaprak olusturur. 15-20 cm boy kazanir ve gövdeleri kursun kalemi kalinligina ulasir ve dikim büyüklügüne gelirler. Bu fideler fazla gecikmeden esas yerlerine dikilmelidir.

Lahana grubu sebzeleri bati ve güney bölgelerimizde karpuz, arpa bugday ve ilk ürün misirdan sonra 2. Ürün olarak yetistirilebilir. Bu ürünlerden sonra tarla islenir. Lahana bitkisinin kökleri derine dogru gittiginden toprak 20-25 cm derinlikte sürülür. Ikinci sürümle birlikte topraga verilecek olan çiftlik gübresi verilir. Sürümden sonra toprak dikim için hazir hale getirilir.

Fidelerin dikilecegi tarlada sira arasi yetistirilecek çeside bagli olmak üzere 70-100 cm olacak sekilde, 20-39 cm derinlikte masuralar açilir. Masuralarin boyu dikim yapilacak yetistirme yerlerinin meyil durumuna göre ayarlanir. Ayrica arazinin meyil durumuna göre masuralarin yönü de düzenlenmelidir.

Dikim büyüklügüne gelmis olan fideler hava kosullarina bagli olarak sökümün kolay olmasi için dikimden 1 veya 2 gün önce mutlaka sulanmalidir. Fide dikimi 3 farkli sekilde yapilir.

 Kuruya Dikim: Dikim büyüklügüne gelmis fideler 70-100 cm ara ile açilan masuralarin boyun noktasina, sira üzeri 40-70 cm mesafelerle plantuvar, çepin ve çapa yardimiyla kuruya dikilirler, daha sonra masuralara su verilir. Bu sekilde yapilan dikimlerde arazinin meyili az olmalidir. Bu dikim seklinde fideler masuralarin boyun noktalarina büyüme uçlari su seviyesinden yukarida kalacak sekilde dikilmelidir. Aksi taktirde sulama sirasinda bazi fidelerin büyüme uçlari su altinda kalabilir ve bitkiler zarar görür. Dikim masuralarin tepe noktasina yakin olarak yapilirsa bitkiler yeterli su alamaz, zayif gelisirler yada ölürler.

Yetistirme yerlerine dikilen fideler 1-4 gün süre ile baygin kalir ve daha sonra yeniden büyüme ve gelismelerine devam ederler.

Dikimden birkaç gün sonra toprak çatlamalarini önlemek için fidelerin bulundugu masuralara su verilmelidir. Bu dönemde yabanci ot ilaçlari kullanilarak yetistirilme yerlerinin otlanmasi önlenir.

Toprak yapisi ve otlanma durumuna göre bir veya iki kez,, yada her sulamadan sonra kaymak tabakasini kirmak üzere çapa yapilir. Lahana grubundaki sebzeler suyu sevdiginden sulama aksatilmadan süzenli olarak belli araliklarla yapilmalidir.

Elle Çamura Dikim : Masuralara su verilir ve su çekilmeden fidelerin büyüme uçlari su seviyesinden yukarida kalacak sekilde elle çamura dikim yapilir. Bu sekilde yapilan dikimlerde bitkilerin büyüme uçlari su seviyesinden etkilenmedigi için büyüme uçlari zarar görmez ayrica su seviyesine dikildikleri için yeterli su alir ve gelisme ve büyümeleri daha iyi olur. Dikimden birkaç gün sonra toprak çatlamadan fidelerin bulundugu masuralara tekrar su verilmelidir.

5.2. Çapalama

Toprak yapisi ve otlanma durumuna göre bir veya iki kez, yada her sulamadan sonra kaymak tabakasini kirmak üzere çapa yapilir. Ayrica herbisitler (yabanci ot ilaçlari) kullanilarak yetistirilme yerlerinin otlanmasi önlenir. Yetistirilme yerlerine dikilen lahana bitkilerinin gelisme ve büyümesi istenilen düzeyde degil ise bitkiler çapa yapilacak büyüklüge gelinceye kadar sulama yapilir. Çapa büyüklügüne ulasan bitkilerde çapalama islemi, bitkinin saçak köklerinin toprak yüzeyine yakin gelismesi nedeniyle yüzeysel olarak yapilmalidir. Bu çapa isleinden sonra bitkiler hizli bir sekilde gelismeye baslarlar. Bitkilerin gelisme durumuna göre düzenli olarak sulama yapilmalidir. Lahana yapraklari 30-35 cm’lik bir çap kazaninca ikinci bir çapa yapilir ve bu çapadan sonra bitkilerin yaprak izdüsümüne, köke çok yakin olmayacak sekilde daha önce ayrilan azotlu gübre uygulanir.

5.3. Sulama

Fide dikiminden sonraki ilk sulama bitki kökü çevresinde çatlak meydana gelmeye basladiginda yapilir. Genellikle bu ilk sulamadan sonra bitkilerin gelismesi izlenir. Toprak yapisi, çevre kosullari ve bitkilerin gelisme durumlari dikkate alinarak düzenli sulama yapilmalidir. Diger yapraklari yenen sebzeler gibi lahanada suyu seven bir bitkidir. Yeterli miktarda sulanmayan bitkilerin gelisimi iyi olmamakta, verim ve kalite düsmektedir. Bu nedenle sulama aksatilmadan düzenli olarak belli araliklarla yapilmalidir.

5.4. Gübreleme

Çiftlik gübresi ile gübreleme imkani yoksa dekara en az 15-16 kg N, büyük basli çesitlerde 18 kg N, 8-10 kg P2O5 toprak yapisina bagli olarak 12-16 kg K2O verilmelidir. Azotun yarisi ikinci sürümde (NH4)2SO4 seklinde, diger yarisida son çapada bitkilerin yaprak izdüsümüne NO3 formunda verilmelidir.

5.5. Tarimsal savasim

Lahanalarin fide gelisme dönemlerinde hastalik zararlilara karsi mücadele iyi yapilmalidir. Özellikle yaprak bitleri ve lahana kelebegine karsi çok dikkatli olunmalidir.  Baslangiçta mücadele edilmezde lahana kelebegi lahananin yapraklarini pazarlanamaz hale getirir. Yaprak bitleri ise bitkinin büyüme ucuna yerleserek bas yapmasini engeller. Lahanalar hastaliklar yönünden önemli bir sorun yaratmazlar.

6. Olgunluk, Hasat ve Depolama

Lahanalarda iyi bir yetistiricilik yapilmissa genellikle hasat bir defada yapilir. Ayrica lahanalarda hasadi çesidin iriligi, erkenciligi, yetistirme ve bakim sartlari ile pazar sartlari etkiler. Ülkemizde yetistirilen çesitler yavas ve kademeli olarak gelisir ve dikimden 3-6 ay sonra hasada gelirler. Ülkemizde lahanalarin hasadina genellikle eylül-ekim aylarindan itibaren baslanir. Soguk bölgelerde lahanalarin hasadi Kasim sonuna kadar mutlaka yapilmalidir. Ilik ve don tehlikesi bulunmayan bölgelerde bitkiler tarlada birakilarak pazarin talep durumuna göre istenilen dönemde hasat edilerek pazarlanirlar.

Lahanalarin hasadi elle yapilir. Hasat olgunluguna gelmis lahanalar (sekil 14) toprak seviyesinden keskin bir biçak veya satirla keserek hasat edilir. Kesilen baslarin dis tarafindaki bozuk yapraklar temizlenir. Pazar durumuna göre dis yapraklarin temizlenmis lahanalar satisa sunulur yada bozuk yapraklari temizlenmis lahanalar soguk hava depolarinda muhafaza edilerek kademeli olarak pazarlanirlar. Lahanalar soguk hava depolarinda 4-6 ay saklanabilirler Normal saklama sicakligi 1-2 °C olup depo nisbi neminin %90-95 olmasi istenir.

Hasat edilen lahana baslari renk ve sekil bakimindan bir örnek ve saglam olmali, çatlak olmamali, hastalik ve zararli bulunmamali ve degerlendirilecek yapraklar donmus olmamalidir.

Lahanalar genellikle agirliklarina göre boylara ayrilir 0.5-1.5 kg olanlar küçük boy, 1.5-3 kg olanlar orta boy, 3 kg’dan büyük olanlar büyük boy olarak gruplandirilir. Endüstride kullanilan lahanalarda siniflama yapilmaz.

7. Verim

Lahanalarda verim çesidin iriligine, yetistirme mesafelerine ve bakim sartlarina göre degismektedir. Bir dekardan 2-8 ton arasinda lahana hasat edilebilir. Ortalama olarak bir dekar alanda 2000 civarinda lahana bitkisi bulunur. Bas iriligi birim alindan alinan verimi en çok etkileyen faktördür.

 

8. Tohum Üretimi

Lahanalarda tohum üretimi ticari amaçla yapiliyorsa lahana parseli içindeki çesidi temsil etmeyen bitkiler sökülüp alinarak veya özel amaçli üretim yapiliyorsa tarla içindeki en iyi bitkilerden ihtiyaca yetecek kadar bitkilerin sökülerek baska yere dikilmesi seklinde yapilir. Ayrica baslari hasat edilmis olan lahana köklerinden meydana gelen sürgünlerin çiçek ve tohum olusturmasi ile de tohum elde edilebilir. Bu metodda zaman zaman uygulanan bir üretim yöntemindir. Kisi soguk ve sonlu geçen bölgelerde tohumluk bitkiler Eylül ayi sonunda sökülerek kum içine katlanirlar ve ilkbaharda don tehlikesi ortadan kalkinca tohumluk parseline 100x50-60 cm araliklarla derince dikilirler.

 

Lahanalarda çiçek sürgünleri çok sayidaki yapraklardan olu”san basi delerek disari çikmasini kolaylastirmak için lahana baslarinda kesme islemleri yapilir. Basin üst kismini olusturan yapraklar büyüme konisi zarar görmeyecek sekilde yere paralele olarak, yada piramit olusturacak sekilde kesilir. Bir baska uygulama seklinde ise lahana baslarinin üst kismi büyüme konisine zarar vermeden haç seklinde kesilir.

Bu islemlerden sonra bitkiler hizla sürgünleri ve çiçek demetlerini olustururlar. Bu demetler üzerindeki çiçekler asagidan yukariya dogru açarlar, döllenirler ve 7-8 cm büyüklügündeki baklalari olustururlar. Tohumlar olgunlasan bu baklalar içinde yer alirlar, iyice kuruyup tohumlarini yere dökmeden hasat edilerek gölge bir yerde kurutularak harmanlanmalidir. Ortalama tohum verimi bitkilerin baska bir yere aktarilip aktarilmamasina i çeside, birim alanda bulunan bitki sayisina, çiçeklenme dönemindeki iklim kosullarina ve yetistirme dönemindeki bakim kosullari ile hasat-harman yöntemlerine göre degisiklik gösterir. Bitki basina ortalama tohum verimi 20-50 gr’dir. Ortalama tohum verimi 50-90 kg/dekardir.

Lahana tohumu çeşitleri ve lahana tohumu satın almak için tıklayınız