Statice sinuata (ya da Limonium sinuatum)

STATİS (Diğer adı: Deniz lavantası)

Kurşunotugiller familyasındandır. Anayurdu kesin olarak bilinmemekte, ancak ılıman iklim bölgelerinin deniz kıyılarında sıkça yetişmektedir. Aslında 120 dolayında türü bulunan Statice cinsi bitkilerden, biz burada süs bitkisi olarak en çok yetiştirilen S.sinuata türünü ele alacak ve bitkiyi kısaca Statis diye anacağız. 4550 cm. kadar boylanabilen statis bir yıllık otsu bitkidir. Toprak üzerinde rozet oluşturan dipten sürme yeşil yapraklan; tazeyken bile kurutulmuş gibi görünen; yazın sürekli mavi, mor, sarı, turuncu, beyaz ve kırmızı renklerde açan çok süslü ve gösterişli çiçekleri vardır. Bu çiçekler haftalar boyunca bozulmadan çiçek tarhlarını süslediği gibi kesme çiçek olarak da kullanılabilir. Ayrıca, demet haline getirilerek gölge ve havadar bir yerde baş aşağı edilip asılarak özenle kurutulduğunda kışın vazolara konur ve çiçek düzenlemelerinde de kullanılabilir. Statis, özellikle deniz kıyısında bulunan bahçeler için yetiştirilmesi çok uygun olan bitki türlerinden biridir.

İstekleri ve Üretimi
Statis deniz kıyısında bol güneşli ortamları; kuru ve süzek (suyu iyi akıntılı) toprakları sever. Makul düzeyde sulanır. Üretimi tohumlarıyla yapılır. Bitkinin tohumları, genellikle kurumuş statis bitkisiyle birlikte satılmaktadır. Tohumlar bitkiden ayrılıp yanına yatırılarak denize yakın bahçelerdeki yerlerine doğrudan doğruya ve 2530'ar cm. aralıklarla ekilir. Bu durumda çimlenen bitki gelişerek yaz ortalarında çiçek açmaya başlar. Bitkinin daha erken çiçeklenmesi istenirse tohumlan ilkbahar başlarında kapalı mekanlardaki kutulara ekilip çimlendirilerek fideleri elde edilir. Bu fideler, don tehlikesi geçtikten sonra bahçelerde ayrılmış yerlerine yukarıda belirtilen aralıklar verilerek şaşırtılır.

Deniz lavantası çiçeği tohumu çeşitlerini görmek ve deniz lavantası tohumunda satın almak için tıklayınız

Hyacinthus orientalis

SÜMBÜL (ya da SÜNBÜL)

Zambakgiller familyasındandır. Anayurdu Ortadoğu ve Anadolu olan Hyacinthus cinsi bitkilerin 30 dolayında türü bulunmaktadır. Bunların en çok tanınan ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilen H.orientalis türünü kitabımıza alıyor ve kısaca Sümbül diye adlandırıyoruz. 20-30 cm. kadar boylanabilen sümbül, ikiyıllık soğanlı ve dayanıklı otsu bitkidir. Yeşil renkli şerit biçimli yaprakları vardır. Kış mevsiminin sonlarına doğru başakçıklar oluşturarak açan boru biçimindeki çiçekleri mavi, mor, pembe ile sarının çeşitli tonlarında ve beyaz; yalınkat ya da katmerli olur. Bahçelerde özellikle bordürlere pek yakışan sümbül bitkisi, kapalı mekânlarda, pencere önü, veranda ve balkonlara konulan saksılarda da çok güzel durur.

İstekleri ve Üretimi

Sümbül bitkisi yarıgölge ortamları; gübre ve kompozit katılarak organik madde yönünden zenginleştirilmiş kumlu toprakları sever. Bitki, olabildiğince yerinden oynatılmamalıdır. Üretimi soğanlarıyla veya bitkinin kökünden bölünmesiyle yapılır. Sonbahar mevsiminin ortalarında soğanları, bahçelerde kendilerine ayrılan yerlerde 12'şer cm. aralıklarla açılacak ocaklarda, 10-12 cm. derinliğe ekilir. Bitkinin kökünden bölünerek çoğaltılması oldukça zor bir işlemdir. inanılır bitki soğanı üreticilerinden her yıl yeniden bir miktar daha yeni sümbül fideleri alıp bunları da, eldekilerle birlikte bahçeye ekmek ve bahçedeki bitkinin çiçek açışı bittikten sonra tüm sümbül soğanlarını sökerek temizledikten sonra, ertesi yılın üretim dönemi için kuru ve serin yerlerde saklamak doğru olacaktır.

 

Helianthus annuus 'Floristan' hybrida

SÜSAY ÇİÇEĞİ (Diğer adı: Süs güne bakanı)

Bileşikgiller familyasındandır. Çok iyi bildiğimiz ayçiçeği, anayurdu kesin olarak bilinmeyen ama dünyanın birçok yerinde tohumlarından (çekirdeklerinden) yağ çıkarılmak üzere geniş alanlarda yetiştirilen yüksek boylu, dayanıklı, bir yıllık otsu tarım bitkisidir. 1 -3 m. kadar boylanabilen sert bir gövdesi, parçasız üçgen biçimli, tüylü ve yeşil renkli, kenarları dişli iri yaprakları vardır. Burada konumuzu ilgilendiren, genelde 100 cm. kadar boy atabilen Süsay çiçeği (H.annuus 'Floristan') türü ise, melez bir kültür bitkisidir. Ayçiçeği, kömecindeki dilsi çiçeklerinin sarı rengiyle bilinirken, sözünü etmekte olduğumuz süsay çiçeğinin, uçları sarı ama büyük kesimi kahverengi-kırmızı renkli gösterişli dilsi çiçekleri vardır. Kömecindeki tüpsü çiçekleri diğer ayçiçekleri gibi kahverengi olur. Üretilmesi ve bakımı kolay bir bitki olan süsay çiçekleri, bahçelerde duvar ve ağaç önlerinde, tarhlarda ve bordürlerde tek tek ya da gruplar halinde yetiştirildiğinde çok hoş görünür. Ayrıca bitkinin kömecinden kesme çiçek olarak da yararlanılabilir. Ama bu amaçla bitkinin çiçek tomurcukları, daha tam çiçek açmadan ve sabahın erken saatlerinde kesilip alınmalıdır.

Helianthus annuus 'Floristan' hybrida

İstekleri ve Üretimi
Süsay çiçeği bitkisi bol güneşli ortamları; organik madde yönünden zengin bitek ve nemli toprakları sever. Asiditesi yüksek olan topraklardan hoşlanmaz. Aynı toprağa her yıl üst üste ekilmemelidir. Bitki, tohumlarıyla üretilir. Bunun için tohumları doğrudan doğruya bahçede bitkinin yetiştirileceği yere, bir-iki tohumu bir ocağa yan yana olmak üzere 40'ar cm. aralıklarla ekilir. 7-14 gün içinde çimlenen bitki bolca sulanırsa kısa sürede gelişir ve her haliyle gösteriş kazanır. Bitkinin bozulup sarkan yapraklarının hemen kesilip çıkarılması yerinde olur.

Süs Ayçiçeği tohumu çeşitlerini görmek ve süs ayçiçeği tohumu çeşitlerinde satın almak için tıklayınız

Fragaria vesca semperflorens

SÜSÇİLEGİ (Diğer adı: Süs güne bakanı)

Gülgiller familyasındandır. Kitabımıza örnek olarak aldığımız F.vesca semper-florens türü süs çileğinin anayurdu Avrupa kıtası ve özellikle Alp dağları bölgesidir. 15-20 cm. kadar boylanabilen ve çok yıllık dayanıklı otsu bitki olan bu çileğin, parlak koyu yeşil renkli damarlı ve kenarları dişli yaprakları vardır. İlkbaharda başlayıp yaz boyunca ve hatta sonbaharda da açan beş taç yapraklı beyaz renkli küçük çilekleri, olgunlaşınca tatlanan ve çok hoş koku taşıyan kırmızı ya da sarı meyvelere dönüşür. Bu meyveler yenebildiği gibi, istenirse bitkinin üzerinde süs olarak da bırakılabilir. (Eğer meyveleri yiyecekseniz, önce şekerle karıştırıp mikserde çırpın, buzdolabında iki saat beklettikten sonra afiyetle atıştırın...) Bir bitki kitabı yazarına göre, "Bu tür çileklerin yetiştirilmesi, her amatör bitki severin düşlerini süslemelidir..." Öyle ki, yetiştirilecek bu çileklerle mükemmel reçeller yapılabilir ve sıradan çilek ürünlerine mis gibi koku katılabilir. Süs çileği bitkisi, diğer çileklerin meyvelerinin olgunlaşamayacağı gölgelik bahçe köşelerinde, çok dar bordürlerde; diğer çilek türleri gibi kol uzatmadığı için veranda ve balkonlara konulacak saksılarda bile yetiştirilebilir. Ayrıca bahçelerde, koyu yeşil renkli parlak yapraklarıyla iyi bir toprak örtüsü de oluşturur.

İstekleri ve Üretimi
Süs çileği bitkisi güneşli olduğu kadar gölgelik ortamları da sever; organik madde yönünden zengin humuslu ve nemli topraklarda iyi gelişir. Bu nedenle yetiştirileceği toprağa iyi yanmış çiftlik (ahır) gübresi ile kompozit katılmasına ve bolca suya gereksinir. Bitki, tohumları son donlardan 6-8 hafta kadar önce kapalı mekanlardaki sıcak yastıklara ekilerek üretilir. Biraz ağır çimlenen fideleri gelişince ve bahçe toprağı işlenecek hale gelince, ilkbaharda bahçelerde özenle hazırlanmış yerlerine 15-20'şer cm. aralıklarla dikilmek üzere şaşırtılır. Süs çileği bitkisinin tohumları ilkbaharda doğrudan doğruya bahçeye de ekilebilir. Ama, böylece elde edilen bitki daha küçük ve duyarlı olur. Yani çabuk bozulur, az ürün verir; dayanıksızdır.

Brassica oleracea capitata ve B.o.acephaîa

SÜS LAHANALARI

Turpgiller familyasındandır. Anayurdu bilinmeyen süs lahanalarının, yukarıdaki başlıkta bilimsel adları verilen iki önemli türü vardır. Çiçeklerinden daha çok yapraklarının güzel oluşu nedeniyle bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilen bu lahana türleri birbirlerine çok benzer. Bu yüzden genellikle birbirinin yerine kullanılmak üzere karışık olarak yetiştirilirler. Süs lahanalarının besin olarak kullanılan sıradan lahanalar gibi bir merkezden dışarı doğru açılan sarmal yapraklarında beyaz ya da özellikle lahananın ortasına doğru koyulaşan pembe, şarabi, kırmızı veya mor renkte lekeler görülür. Süs lahanaları dikine gelişen iki yıllık duyarlı otsu bitkilerdir ve ancak ikinci

yılında çiçek açarlar. Oysa, soğuk yörelerde yetiştirildiğinde bitki donduğundan çiçekleri görülmez. Don olayını pek sık yaşamayan, özellikle Güney Ege ve Akdeniz kıyı yörelerimizde yetiştirilen süs lahanalarının ilkbahara doğru açan hardal renkli küçük çiçekleri bitkinin süs öğeleri sayılmaz. Bitki çiçek açmaya başladığında, hemen gözden çıkarılıp yerinden sökülür. Ülkemizde yöresine göre kasım-mart ayları arasında çok canlı ve gösterişli kalan süs lahanaları, çiçek tarhları için kış mevsiminde pek değişik ve göze hoş gelen bitkilerdendir. Ayrıca kışlık çiçek düzenlemelerinde de yeğlenerek kullanılır.

İstekleri ve Üretimi
Süs lahanaları bol güneşli ve aydınlık ortamlarda; organik madde yönünden zengin sıradan bahçe toprağında iyi gelişir. Özellikle serin geçen kış aylarında çok renkli olur. Süs lahanalarının üretimi tohumlarıyla yapılır. Tohumlar iç mekânlarda son donlardan 4-6 hafta önce yastıklara ekilir. Sonra, havaların dona çekmeyeceği dönem gelince fideleri tarhlarda hazırlanmış yerlerine 40-50'şer cm. aralıklarla dikilir. Ya da tohumları ilkbahar başlarında doğrudan doğruya bahçedeki hazırlanan yerlerine aynı aralıklarla ekilir. Yaz aylarında ekilen tohumlarla, daha çok çiçek düzenlemelerinde kullanılan küçük yapraklı süs lahanaları elde edilmektedir.

Süs lahanası çiçeği tohum çeşitlerini görmek ve süs lahanası tohumlarından satın almak için tıklayınız

Paeonia lactiflora

ŞAKAYIK (Diğer adları: Ayı gülü, Eşek gülü)

Düğün çiçeğigiller (Şakayıkgiller) familyasındandır. Anayurdu kesin olarak bilinmeyen ama Kuzey Yarıküre'nin ormanlık bölgeleri ile ülkemizde yetişen Paeonia cinsi bitkilerin pek çok doğal ve kültür türü bulunmaktadır. Bunlardan bahçelerimizde süs bitkisi olarak yetiştirilen P.lactiflora türünü kitabımıza alıyor ve kısaca Şakayık diye adlandırıyoruz. Bu tür, 30-100 cm. kadar boylanabilen, çok yıllık dayanıklı otsu ya da çalımsı bitkidir. Dikine uzayan sürgünlerinin üzerinde yer alan çok sayıdaki yeşil yaprakları derin parçalıdır, özellikle sonbahar mevsiminde renk değiştirirken bu yapraklar pek hoş görünür. İlkbaharın sonlarından yaz sonuna kadar 7-10 cm. genişlikte yalınkat ya da katmerli olarak açan kâse biçimli çiçekleri beyaz, pembe, kırmızı ya da turuncu renkte ve pek gösterişli olur. Şakayık bitkisi çiçek bahçelerinin bordürlerinde, sınırlarında ve çim ortasında kendine ayrılan özel yerlerde yetiştirildiğinde çok güzel durur. Doğasına uygun yerlere dikildiğinde ve iyi bakıldığında şakayık on yıllar boyunca yaşayan ozon ömürlü ve pek gösterişli bitkilerdendir.

İstekleri ve Üretimi
Şakayık bitkisi sabah güneşini almayan güneşli ve yarıgölge ortamları sever (çünkü sabah güneşi, bitkinin çiçek tomurcuklarını, üzerindeki donla ya da çiyle yakar). Nemli ve organik madde yönünden zengin bitek, ayrıca süzek (suyu iyi akıntılı) toprakları yeğleyen bitkinin yeterince sulanması ve gübrelenmesi gerekir. Tohumuyla üretilen şakayıklar bu yöntemle yetiştirildiğinde beş altı yıl sonra çiçek açar. Daha kısa süre içinde çiçek açması için bitkinin üretimi etli kök yumrularıyla yapılır. Bu yumrular topraklı 60 cm. genişlikte açılan derince ocaklara çukurlara) konulan iyi yanmış çiftlik gübresi kompozit gübreyle zenginleştirilmiş toprağa: pek derine olmamak koşuluyla eylül; aylarında ya da ilkbaharın ortalarında ekilir. Bahçede ocak aralığı 6090'ar cm. olmalıdır. Şakayık bitkisinin bir yerde iyice yerleşip gelişmesi yıllar alacağından bitki, olur olmaz nedenlerle yerinden kıpırdatılmamalıdır.

Mathiola incana

ŞEBBOY

Turpgiller familyasındandır. Adını Farsça'daki Şebbuy (gece kokusu) sözcüğünden alan, gerçekten nefis kokusu geceleri ve bulutlu ya da yarı karanlık gündüzlerde daha da artan şebboyların anayurdu Akdeniz Havzası'dır. Birçok doğal ve yabani türü olan şebboylar, değişik türlerine göre 30100 cm. arasında boylanabilen bir ya da çokyıllık otsu bitkilerdir. Burada konumuzu ilgilendiren Bahçe Şebboyu (M.incana) türü, 3040 cm kadar boylanabilen bir yıllık bitkidir. Yumuşak dokulu, gri renkli uzun yaprakları mızrak biçimindedir. Uzunca bir sapın ucunda salkımlar halinde açan yalınkat ya da çoğunlukla katmerli çiçeklerinin taçyaprakları eskiden Avrupalı erkeklerin giydiği gömlek yakaları gibi kat kat görünümde olur. Yukarıda da değindiğimiz gibi çok hoş kokulu olan bu çiçekler mavi, pembe, mor, sarı, beyaz ya da gül rengindedir. Kokusu ve görünüşüyle çok güzel olan şebboylar, çiçek tarhlarının vazgeçilmez çiçeklerindendir.

İstekleri ve Üretimi
Şebboylar, bol güneşli yerleri ve organik madde yönünden zengin toprakları sever, geceleri serin ve nemli olan ortamlarda daha iyi gelişir. Bazı şebboy türleri, yarıgölge yerlere de uyum sağlayabilir. Şebboy bitkisi tohumlarıyla çoğaltılır. Bitkinin tohumları ilkbahar mevsiminde ve havalar ısındığında bahçelerdeki yerine 20'şer cm. arayla ya da ilkbaharın başlarında sıcak yastıklara ekilir. Bitkinin çimlenmesi iki hafta içinde gerçekleşir. Sıcak yastıklarda olgunlaşan fideler havalar ısındığında bahçelerdeki asıl yerlerine aynı aralarla şaşırtılır. Şebboy bitkisi, tohumunun ekiminden 10 hafta sonra çiçek açmaya başlar. Yalınkat çiçek açanları sökülüp atılarak bahçede katmerli olanlarının kalması sağlanır. Şebboy bitkisi, çiçek açma dönemi bitince gözden çıkarılıp yerinden sökülür.

Şebboy çiçeği tohumlarımızı görmek ve şebboy çiçeği tohumlarında satın almak için tıklayınız