Arpa Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Hastalıklar ve Mücadelesi
Arpa Yarı Açık Rastık Hastalığı
Hastalık Tanımı :
Bu hastalığa yakalanan bitkilerin başakları siyah renkte toz yığını şeklinde görülür. Bu, siyah tozlar 6-7 mikron çapında olup etmenin sporlarıdır. Önce bir zar ile kaplı olan bu sporlar, sonradan zarın yırtılıp parçalanması ile çevreye dağılırlar. Genel olarak sporlar rüzgarla yayılarak sağlam başaklardaki tohum taslağı üzerine gelir. Ekim mevsimine kadar tanenin üzerinde veya kavuzun altında spor veya misel halinde yaşamlarını sürdürürler. Hastalık etmeninin spor veya miselleri ile bulaşık tohumlar ilaçlamadan ekildiğinde, tohum çimlenirken üzerindeki spor ve misellerde gelişmeye başlayarak genç çimi (koleoptil) enfekte ederler. Bu dönemdeki çevre koşullarının enfeksiyon oranı üzerinde önemli etkisi olmaktadır.
Enfekte olmuş bitki büyümesini sürdürürken, bitki içindeki miselde gelişmesine devam eder ve başak teşekkül ederken tanelerin içini rastık misellerini doldurur. Daha sonra olgun sporlar oluşur ve taneyi çevreleyen zar parçalanarak sporlar etrafa dağılır ve sağlam bitki çiçeklerine ulaşırlar.Yaşayış :
Siyah rastıkta denen bu hastalık tarlada bitkilerin çiçeklenme döneminde görülmeye başlar. Tanelerin üstü başlangıçta gri renkli bir zar ile kaplıdır ve başak üzerindeki kılçıklar da yerlerini korumaktadır (kapalı rastık görünümü), sarı ve tam olum döneminde ise zar patlamakta, kılçıklar dökülmekte, sporlar çevreye dağılmaktadır. Sonuçta bitkide sadece başak ekseni kalmaktadır (açık rastığa benzer görünüm). Bu nedenle tarlada açık ve yan açık arpa rastıkları birbirinden ayırt edilememektedir. Ancak kesin ayrım laboratuar da sporların çimlendirilmesi ile mümkün olmaktadır.
Kültürel Önlemler :
Hastalık etmenlerine karşı dayanıklı çeşitlerin ekimine öncelik verilmelidir. Bunun yanında, kapalı rastığın, yaygın ve zararlı olduğu yerlerde kışlık ekimler olanaklar ölçüsünde geç, yazlık ekimler erken, diğer bir deyişle düşük toprak sıcaklığında (10 °C'nin altında), yarı açık rastıkta ise toprak sıcaklığının 13 °C üstünde olduğu bir devrede ekim yapılmalıdır. Ayrıca, derin ekim her iki hastalığın enfeksiyon oranını arttırdığından yüzeysel ekim yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalıklarına karşı yapılacak tohum ilaçlama uygulaması, ilaçlama cihazı çalışan selektörlerde veya ilaçlama bidonlarında yapılmalıdır. Önerilen ilaçlar, önerilen dozlarda kullanılmalıdır. İlaçlanmış tohumluk ekime kadar kuru bir yerde saklanmalı, polietilen gibi hava geçirmeyen kaplarda muhafaza edilmemelidir. Herhangi bir nedenle o yılın ekim mevsiminde ekilmeyen ilaçlanmış tohumluk, bir sonraki yılın ekim mevsimine kadar normal depolama koşullarında çuvallarda, bez torbalarda, temiz ve kuru yerlerde saklanmalıdır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
İlaç Detayları :
Arpa Sarı Cücelik Virüsü
Latincesi :
Barley Yetlow Dwarf Luteovirus (BYDV)
Hastalık Tanımı :
Buğday sarı cücelik virüsü olarak da bilinir. Erken enfeksiyonda kayıplar büyük olur. Partikülleri, izometrik yapıda ve 25-30 nm çapında olup, yuvarlaktır. Tek sarmal RNA içerir. Partiküllerin nükleik asit oranı %28, protein oranı ise %72'dir. Bitki özsuyunda stabildir.
Virüs, mekanik olarak, bitkilerin birbiri ile temasıyla, tohumla ve polenle taşınmaz. Pek çok yaprak biti, virüsü persistent olarak taşır. Bu vektörler virüsü bir kez vücuduna aldığında, hayatı boyunca virüsü bünyesinde bulundurur ve yayılmasını sağlar.
Virüsün beş farklı ırkı vardır ve bunlar da vektörlerine göre iki alt gruba ayrılmıştır.
1. alt grup: BYDV-MAV ırkı genellikle Macrosiphum (Siiobion) avenae (F.) ile,
nadiren de Rhopalosiphum padi (L.), Rhopalosiphum maidis (Fitch)ve Schizaphis graminum (Rondani) ile taşınır.
BYDV-PAV ırkı genellikle R.padi ve Macrosiphum avenae ile, nadiren de R.maidis ve Schizaphis graminum ile taşınır.
BYDV-SGV ırkı S.graminum ile nadiren de M.avenae, R.padi ve R.maidis ile taşınır.
II. alt grup: BYDV-RMV ırkı düzenli bir şekilde R.maidis ile ancak nadiren de R. padi, M. avenae and S. graminum ile taşınır.
BYDV-RPV ırkı R.padi ile nadiren de S.graminum, R.maidis ve M.avenae ile taşınır.
Yaşayış :
Bu virüsün oluşturduğu belirtiler, konukçu bitkinin genotipi, yaşı ve fenolojik durumu kadar, virüsün ırkı ve çevresel koşullara göre değişebilir. Tarladaki belirtileri kolaylıkla besin veya su noksanlığı ile karıştırılabilir. Belirtiler mevsimden mevsime değişir veya enfeksiyondan hemen sonra kaybolur. Fakat pek çok konukçudaki en yaygın belirtisi, boğum aralarının kısalmasına bağlı olan cüceleşmedir. Cüceleşme, baş oluşturamayacak kadar şiddetli olabilir veya bulaşık olmayan bitkilerden çok dikkatli bakılmadıkça ayrılamayacak kadar hafif olabilir. Bulaşık bitkilerdeki en dikkat çekici belirti, daha çok yaşlı yapraklarda görülen yeşil rengin kaybolmasıdır. Renksizleşme, enfeksiyondan 1-3 hafta sonra başlar. Diğer belirtileri arasında yaprakların sertleşmesi, yukarı doğru kıvrılması, testere dişli yapraklar, başaklanma ve çiçeklenmede azalma, kısırlık, daneierin dolmaması, az ve küçük dane oluşumu ve dolayısıyla ürün kayıpları yer almaktadır. Hastalıktan dolayı ürün kaybı, %5-20'dir. Kayıplar ekilen çeşide, ekim zamanına ve bulaşık bitkilerin sayısına bağlı olarak değişmektedir.
Çeşitli konukçulardaki belirtileri aşağıdaki gibidir:
Yulafta: Yapraklarda kırmızımsı mor renk değişimi, bazen tüm bitkinin sararması ve sertleşmesi, tohum başının yanması en yaygın görülen belirtiler arasındadır. Özellikle erken sonbaharda yem için ekilen yulaflarda daha yaygındır.
Buğday ve çavdarda: Yapraklar sararır ve yaprak ucu kütleşir. Bulaşık alanlarda buğday dikleşir, sararır ve olgunlaşma sırasında renksizleşir.
Arpada: Yaprak uçlarında ve kenarlarında hızla tüm yaprağa ilerleyen açık sarı renk değişimi görülür. Bu sararma N eksikliği belirtileri ile kanştınlabilir. Ancak N eksikliği bitkide daha homojen dağılırken, virüsle bulaşık bitkilerde dağınıktır.
Çeltikte: Yapraklarında sarı- turuncu renk değişikliğine neden olur.
BYDV belirti göstermeksizin de bitkilerde bulunabilir. Çim (Lolium perenne, L. Multiflorum) ve çavdar (Secale cereale) ve mısır (Zea mays) bitkisi buna örnektir.
Virüs, Ülkemizde konukçularının yetiştirildiği alanlarda, yaprak biti popülas-yonuna bağlı olarak görülmektedir.
Kültürel Önlemler :
Tolerant veya dayanıklı çeşit kullanılmalıdır.
Kış ve ilkbahar ekimlerini, yaprak biti popülasyonlarının yoğun olduğu dönemlere denk getirmemeye dikkat edilmelidir. Bunun için sonbahar ekimi mümkün olduğunca geç, ilkbahar ekimi mümkün olduğunca erken yapılmalıdır.
Vektörlere karşı ilgili Teknik Talimatta belirtilen mücadele metotları kullanılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Ülkemizde bu hastalığa karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.
İlaçlama Zamanı :
Ülkemizde bu hastalığa karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.
Arpa Kapalı Hastalığı
Arpa bitkileri sarı olum dönemine geldiğinde hastalığa yakalanmış başaklar grimsi renkte görünmeye başlar. Hastalığa yakalanan bitkilerin başakçıkları üzerinde siyahımsı-gri, ince bir zar bulunur. Bu zarın içi siyah renkli, çapları 5-7 mikron olan sporlarla doludur. Hasat veya harman sırasında ezilen ve parçalanan başaklardan çevreye dağılan sporlar sağlam danelere bulaşırlar. Bulaşık daneler ilaçlanmadan ekildiğinde ve koşullar (spor çimlenmesi için minimum: 5-6 C; optimum 20 C; maksimum 34-35 C; enfeksiyon için optimum: 15-20 C) uygun olduğunda, tohum çimlenirken, üzerindeki sporlarda çimlenir ve çimlenen sporların miselleri genç arpa çimini koleoptilden enfekte ederler. Bundan sonra enfekte olmuş bitki ile beraber ve onun içinde büyümeye devam eden misel başağa ulaşır ve danelerin içini doldurur.
Yaşayış :
Bu hastalığa yakalanmış başaklar, sarı olum ve tam olum dönemlerinde siyahımtırak-gri renkte görülürler. Hastalıklı başaklar çoğu kez kısmen veya tamamen bayrak yaprağı kını içinde kalırlar. Bu durum nedeniyle inceleme ve sayımlarda çok dikkatli olunması gerekir, aksi halde hastalıklı başaklar gözden kaçabilir.
Hasat ve harman sırasında parçalanan arpa kapalı rastıklı başaklardan dağılan sporlar sağlam tanelere bulaşırlar ve onlara siyah bir görünüm vererek kaliteyi de düşürürler.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalığı etmenleri uygun çevre koşullarına ve arpa çeşitlerinin duyarlılığına göre yıldan yıla değişik oranda ürün kaybına neden olurlar. Arpa kapalı rastığının ilaçlama yapılmaması durumunda bazı seneler Avrupa ve Amerika'da % 50'nin üzerinde zarar oluşturduğu, ülkemizde ise her iki rastık etmeninin tohum ilaçlaması uygulanmayan yerlerde ortalama % 10'nun üzerinde zarar yaptığı saptanmıştır. Her iki etmen ülkemizde arpa üretimi yapılan tüm bölgelere yayılmıştır.
Kültürel Önlemler :
Hastalık etmenlerine karşı dayanıklı çeşitlerin ekimine öncelik verilmelidir. Bunun yanında, kapalı rastığın, yaygın ve zararlı olduğu yerlerde kışlık ekimler olanaklar ölçüsünde geç, yazlık ekimler erken, diğer bir deyişle düşük toprak sıcaklığında (10 °C'nin altında), yarı açık rastıkta ise toprak sıcaklığının 13 °C üstünde olduğu bir devrede ekim yapılmalıdır. Ayrıca, derin ekim her iki hastalığın enfeksiyon oranını arttırdığından yüzeysel ekim yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalıklarına karşı yapılacak tohum ilaçlama uygulaması, ilaçlama cihazı çalışan selektörlerde veya ilaçlama bidonlarında yapılmalıdır. Önerilen ilaçlar, önerilen dozlarda kullanılmalıdır. İlaçlanmış tohumluk ekime kadar kuru bir yerde saklanmalı, polietilen gibi hava geçirmeyen kaplarda muhafaza edilmemelidir. Herhangi bir nedenle o yılın ekim mevsiminde ekilmeyen ilaçlanmış tohumluk, bir sonraki yılın ekim mevsimine kadar normal depolama koşullarında çuvallarda, bez torbalarda, temiz ve kuru yerlerde saklanmalıdır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa Çizgi Yaprak Lekesi Hastalığı
Hastalık Tanımı :
Hastalık etmeninin eşeysiz dönemi, Drechslera graminea (Rabenh.) Shoemaker, olarak bilinmektedir.
P.graminea'nin peritesyumları doğada nadiren görülür. Sonbaharda arpa kalıntıları üzerinde oluşur. Askosporlarının hastalığın hayat döngüsünde bilinen bir rolü yoktur. Konidiosporları, konidioforlann ucunda demetler halinde oluşmakta, konidiospor şekli düz, uçları yuvarlaktır. Renksiz veya sarı-kahverengi, 7 çapraz septaya sahiptir. Konidiospor tüm hücrelerinden çimlenebilir.
D.graminea nin piknidyumlan doğada nadir olarak görülür, küresel veya armut şeklinde, 70-176 fim çapında, sandan kahverengiye kadar değişen renkte, yüzeysel veya kısmen doku içinde bulunmaktadır. İnce, kırılgan duvarlı, kısa bir ostiole sahiptir. Pikniyosporları (1.4-3.2x1.0-1.6 ppm) küre veya elipsoit şekilde, renksiz ve septası yoktur. Pikniyosporların, hayat çemberi üzerindeki rolü tam bilinmemektedir. Kültürde P.graminea'nin miselyumları griden zeytin rengine kadar değişir.
Arpa çizgi yaprak lekesi, konukçu bitki artıklarında yaşamını sürdürememekte; miselyumları tohumda, kabuk kısmında ve perikarpta taşınmaktadır. Böylece etmen bir mevsimden diğerine enfekteli tohum içindeki misel veya harman esnasında tohum üzerine bulaşmış konidiosporlar ile taşınır.
Tohumdaki inokulumun fidelerde enfeksiyon yapabilmesi; bitkilerin çimlenme ve çıkışı süresince toprak sıcaklığı ve orantılı nemden büyük ölçüde etkilenmektedir. Toprak sıcaklığı 12°C altına düştüğünde ve toprak nemi orta düzeyde olduğunda daha fazla enfeksiyon oluşmaktadır.
Çim enfeksiyonunda, fungusun penetrasyonu koleoptilden olur. Koleoptil içinde gelişen miselyum, sapta ilerleyerek bitkinin başaklanma dönemine kadar sistemik olarak yayılmaya devam eder. Sap ve yapraklarda belirtiler oluşturur. Hastalık belirtileri görülen yerlerde bol miktarda konidiospor oluşur.
Enfekteli yapraklardaki konidiosporların oluşumu, bitkinin başaklanması ile dane gelişiminin erken dönemlerine kadar eşzamanlı olarak devam eder. Konidiosporların olgunlaşması için 12°C sıcaklık ve yaklaşık 16 saat süre gereklidir.
Konidiosporlar rüzgarlarla sürüklenerek yakındaki başakların çiçeklerini enfekte eder, en şiddetli enfeksiyon dane gelişiminin erken dönemi sürecinde oluşur, çimlenen konidiosporlardan oluşan miseller, tohumda perikarpta yerleşir. Sıcaklık 10-33°C olduğu zaman enfeksiyon oluşmaktadır. Hastalık etmeninin gelişmesi için, 12-16°C optimum koşullardır Yaşayış :
Arpa çizgi yaprak lekesi hastalığı etmeninin ilk belirtisi, fide döneminde yeni gelişen yapraklarda sarı çizgilerin oluşmasıdır. Bu çizgiler tüm yaprak uzunluğu boyunca ilerler ve yaprakta nekrotik lekeler oluşur. Zamanla çizgiler kahverengi bir renk alır. Bu kahverengileşme, fiıngusun konidiyal gelişmesini gösterir. Bitkide bir yaprak hastalanınca diğer yapraklar da sırasıyla hastalanır.
Arpa çizgi hastalığının bitkideki belirtileri olgunlaşma devresine kadar devam edebilir.
Enfekteli bitkilerin gelişimi geriler, boyları kısa kalır ve erken devrede, özellikle kuru tanm alanlarında bitki tamamen kurur. Başaklanma zamanı başaklar çıkış yapamayabilir, çıkış yapan danelerin cılız ve buruşuk, rengi kahverengiye dönmüş, ya da kınından tam çıkamamış, kılçıkları kıvrık şekilde olduğu görülür. Başaklar kından hiç çıkmadan da bitkiler kuruyabilmektedir. Ayrıca dane çimlenme kabiliyeti çok düşüktür. Belirtilerdeki değişimler; patojenin virülensi, konukçu duyarlılığı ve çevresel koşullarla ilişkilidir.
Ülkemizde Arpa çizgi yaprak lekesi hastalığı kışlık ekim yapılan alanlarda görülen önemli arpa hastalıklarından biridir. İklim koşullarının uygun olduğu, yağışlı yıllarda Orta Anadolu bölgesi arpa ekilişlerinde oldukça yaygın bir şekilde görülebilmekte, %10-15 ürün kaybına neden olabilmektedir.
Kültürel Önlemler :
Hastalıktan ari ve sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.
- Ekim nöbeti oldukça etkili bir mücadele yöntemidir.
Kimyasal Mücadele :
Bu hastalığa karşı kimyasal mücadele olarak tohum ilaçlaması uygulanır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce, önerilen bitki koruma ürünlerinden biri ile tohumlar ilaçlanmalıdır.
İlaç Detayları :
Hastalık Tanımı :
Bu hastalığa yakalanan bitkilerin başakları siyah renkte toz yığını şeklinde görülür. Bu, siyah tozlar 6-7 mikron çapında olup etmenin sporlarıdır. Önce bir zar ile kaplı olan bu sporlar, sonradan zarın yırtılıp parçalanması ile çevreye dağılırlar. Genel olarak sporlar rüzgarla yayılarak sağlam başaklardaki tohum taslağı üzerine gelir. Ekim mevsimine kadar tanenin üzerinde veya kavuzun altında spor veya misel halinde yaşamlarını sürdürürler. Hastalık etmeninin spor veya miselleri ile bulaşık tohumlar ilaçlamadan ekildiğinde, tohum çimlenirken üzerindeki spor ve misellerde gelişmeye başlayarak genç çimi (koleoptil) enfekte ederler. Bu dönemdeki çevre koşullarının enfeksiyon oranı üzerinde önemli etkisi olmaktadır.
Enfekte olmuş bitki büyümesini sürdürürken, bitki içindeki miselde gelişmesine devam eder ve başak teşekkül ederken tanelerin içini rastık misellerini doldurur. Daha sonra olgun sporlar oluşur ve taneyi çevreleyen zar parçalanarak sporlar etrafa dağılır ve sağlam bitki çiçeklerine ulaşırlar.Yaşayış :
Siyah rastıkta denen bu hastalık tarlada bitkilerin çiçeklenme döneminde görülmeye başlar. Tanelerin üstü başlangıçta gri renkli bir zar ile kaplıdır ve başak üzerindeki kılçıklar da yerlerini korumaktadır (kapalı rastık görünümü), sarı ve tam olum döneminde ise zar patlamakta, kılçıklar dökülmekte, sporlar çevreye dağılmaktadır. Sonuçta bitkide sadece başak ekseni kalmaktadır (açık rastığa benzer görünüm). Bu nedenle tarlada açık ve yan açık arpa rastıkları birbirinden ayırt edilememektedir. Ancak kesin ayrım laboratuar da sporların çimlendirilmesi ile mümkün olmaktadır.
Kültürel Önlemler :
Hastalık etmenlerine karşı dayanıklı çeşitlerin ekimine öncelik verilmelidir. Bunun yanında, kapalı rastığın, yaygın ve zararlı olduğu yerlerde kışlık ekimler olanaklar ölçüsünde geç, yazlık ekimler erken, diğer bir deyişle düşük toprak sıcaklığında (10 °C'nin altında), yarı açık rastıkta ise toprak sıcaklığının 13 °C üstünde olduğu bir devrede ekim yapılmalıdır. Ayrıca, derin ekim her iki hastalığın enfeksiyon oranını arttırdığından yüzeysel ekim yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalıklarına karşı yapılacak tohum ilaçlama uygulaması, ilaçlama cihazı çalışan selektörlerde veya ilaçlama bidonlarında yapılmalıdır. Önerilen ilaçlar, önerilen dozlarda kullanılmalıdır. İlaçlanmış tohumluk ekime kadar kuru bir yerde saklanmalı, polietilen gibi hava geçirmeyen kaplarda muhafaza edilmemelidir. Herhangi bir nedenle o yılın ekim mevsiminde ekilmeyen ilaçlanmış tohumluk, bir sonraki yılın ekim mevsimine kadar normal depolama koşullarında çuvallarda, bez torbalarda, temiz ve kuru yerlerde saklanmalıdır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
İlaç Detayları :
| Etken Madde | Formülasyon | Miktar |
| Carboxin % 75 | WP | 150 g/100 kg tohuma |
| Carboxin + Thiram 205 +205 g/l | FF | 300 ml/100 kg tohuma |
| Diniconazole % 1 | DS | 150 g/100 kg tohuma |
| Flutriafol % 2,5 | DS | 150 g/100 kg tohuma |
| Mancozeb % 60 | TOZ | 200 g/100 kg tohuma |
| Tebuconazole % 2 | WS | 150 g/100 kg tohuma |
| Triademenol % 7,5 | DS | 150 g/100 kg tohuma |
| Triticonazole % 2 | DS | 150 g/100 kg tohuma kapalı rastığa karşı) |
Arpa Sarı Cücelik Virüsü
Latincesi :
Barley Yetlow Dwarf Luteovirus (BYDV)
Hastalık Tanımı :
Buğday sarı cücelik virüsü olarak da bilinir. Erken enfeksiyonda kayıplar büyük olur. Partikülleri, izometrik yapıda ve 25-30 nm çapında olup, yuvarlaktır. Tek sarmal RNA içerir. Partiküllerin nükleik asit oranı %28, protein oranı ise %72'dir. Bitki özsuyunda stabildir.
Virüs, mekanik olarak, bitkilerin birbiri ile temasıyla, tohumla ve polenle taşınmaz. Pek çok yaprak biti, virüsü persistent olarak taşır. Bu vektörler virüsü bir kez vücuduna aldığında, hayatı boyunca virüsü bünyesinde bulundurur ve yayılmasını sağlar.
Virüsün beş farklı ırkı vardır ve bunlar da vektörlerine göre iki alt gruba ayrılmıştır.
1. alt grup: BYDV-MAV ırkı genellikle Macrosiphum (Siiobion) avenae (F.) ile,
nadiren de Rhopalosiphum padi (L.), Rhopalosiphum maidis (Fitch)ve Schizaphis graminum (Rondani) ile taşınır.
BYDV-PAV ırkı genellikle R.padi ve Macrosiphum avenae ile, nadiren de R.maidis ve Schizaphis graminum ile taşınır.
BYDV-SGV ırkı S.graminum ile nadiren de M.avenae, R.padi ve R.maidis ile taşınır.
II. alt grup: BYDV-RMV ırkı düzenli bir şekilde R.maidis ile ancak nadiren de R. padi, M. avenae and S. graminum ile taşınır.
BYDV-RPV ırkı R.padi ile nadiren de S.graminum, R.maidis ve M.avenae ile taşınır.
Yaşayış :
Bu virüsün oluşturduğu belirtiler, konukçu bitkinin genotipi, yaşı ve fenolojik durumu kadar, virüsün ırkı ve çevresel koşullara göre değişebilir. Tarladaki belirtileri kolaylıkla besin veya su noksanlığı ile karıştırılabilir. Belirtiler mevsimden mevsime değişir veya enfeksiyondan hemen sonra kaybolur. Fakat pek çok konukçudaki en yaygın belirtisi, boğum aralarının kısalmasına bağlı olan cüceleşmedir. Cüceleşme, baş oluşturamayacak kadar şiddetli olabilir veya bulaşık olmayan bitkilerden çok dikkatli bakılmadıkça ayrılamayacak kadar hafif olabilir. Bulaşık bitkilerdeki en dikkat çekici belirti, daha çok yaşlı yapraklarda görülen yeşil rengin kaybolmasıdır. Renksizleşme, enfeksiyondan 1-3 hafta sonra başlar. Diğer belirtileri arasında yaprakların sertleşmesi, yukarı doğru kıvrılması, testere dişli yapraklar, başaklanma ve çiçeklenmede azalma, kısırlık, daneierin dolmaması, az ve küçük dane oluşumu ve dolayısıyla ürün kayıpları yer almaktadır. Hastalıktan dolayı ürün kaybı, %5-20'dir. Kayıplar ekilen çeşide, ekim zamanına ve bulaşık bitkilerin sayısına bağlı olarak değişmektedir.
Çeşitli konukçulardaki belirtileri aşağıdaki gibidir:
Yulafta: Yapraklarda kırmızımsı mor renk değişimi, bazen tüm bitkinin sararması ve sertleşmesi, tohum başının yanması en yaygın görülen belirtiler arasındadır. Özellikle erken sonbaharda yem için ekilen yulaflarda daha yaygındır.
Buğday ve çavdarda: Yapraklar sararır ve yaprak ucu kütleşir. Bulaşık alanlarda buğday dikleşir, sararır ve olgunlaşma sırasında renksizleşir.
Arpada: Yaprak uçlarında ve kenarlarında hızla tüm yaprağa ilerleyen açık sarı renk değişimi görülür. Bu sararma N eksikliği belirtileri ile kanştınlabilir. Ancak N eksikliği bitkide daha homojen dağılırken, virüsle bulaşık bitkilerde dağınıktır.
Çeltikte: Yapraklarında sarı- turuncu renk değişikliğine neden olur.
BYDV belirti göstermeksizin de bitkilerde bulunabilir. Çim (Lolium perenne, L. Multiflorum) ve çavdar (Secale cereale) ve mısır (Zea mays) bitkisi buna örnektir.
Virüs, Ülkemizde konukçularının yetiştirildiği alanlarda, yaprak biti popülas-yonuna bağlı olarak görülmektedir.
Kültürel Önlemler :
Tolerant veya dayanıklı çeşit kullanılmalıdır.
Kış ve ilkbahar ekimlerini, yaprak biti popülasyonlarının yoğun olduğu dönemlere denk getirmemeye dikkat edilmelidir. Bunun için sonbahar ekimi mümkün olduğunca geç, ilkbahar ekimi mümkün olduğunca erken yapılmalıdır.
Vektörlere karşı ilgili Teknik Talimatta belirtilen mücadele metotları kullanılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Ülkemizde bu hastalığa karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.
İlaçlama Zamanı :
Ülkemizde bu hastalığa karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.
Arpa Kapalı Hastalığı
Arpa bitkileri sarı olum dönemine geldiğinde hastalığa yakalanmış başaklar grimsi renkte görünmeye başlar. Hastalığa yakalanan bitkilerin başakçıkları üzerinde siyahımsı-gri, ince bir zar bulunur. Bu zarın içi siyah renkli, çapları 5-7 mikron olan sporlarla doludur. Hasat veya harman sırasında ezilen ve parçalanan başaklardan çevreye dağılan sporlar sağlam danelere bulaşırlar. Bulaşık daneler ilaçlanmadan ekildiğinde ve koşullar (spor çimlenmesi için minimum: 5-6 C; optimum 20 C; maksimum 34-35 C; enfeksiyon için optimum: 15-20 C) uygun olduğunda, tohum çimlenirken, üzerindeki sporlarda çimlenir ve çimlenen sporların miselleri genç arpa çimini koleoptilden enfekte ederler. Bundan sonra enfekte olmuş bitki ile beraber ve onun içinde büyümeye devam eden misel başağa ulaşır ve danelerin içini doldurur.
Yaşayış :
Bu hastalığa yakalanmış başaklar, sarı olum ve tam olum dönemlerinde siyahımtırak-gri renkte görülürler. Hastalıklı başaklar çoğu kez kısmen veya tamamen bayrak yaprağı kını içinde kalırlar. Bu durum nedeniyle inceleme ve sayımlarda çok dikkatli olunması gerekir, aksi halde hastalıklı başaklar gözden kaçabilir.
Hasat ve harman sırasında parçalanan arpa kapalı rastıklı başaklardan dağılan sporlar sağlam tanelere bulaşırlar ve onlara siyah bir görünüm vererek kaliteyi de düşürürler.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalığı etmenleri uygun çevre koşullarına ve arpa çeşitlerinin duyarlılığına göre yıldan yıla değişik oranda ürün kaybına neden olurlar. Arpa kapalı rastığının ilaçlama yapılmaması durumunda bazı seneler Avrupa ve Amerika'da % 50'nin üzerinde zarar oluşturduğu, ülkemizde ise her iki rastık etmeninin tohum ilaçlaması uygulanmayan yerlerde ortalama % 10'nun üzerinde zarar yaptığı saptanmıştır. Her iki etmen ülkemizde arpa üretimi yapılan tüm bölgelere yayılmıştır.
Kültürel Önlemler :
Hastalık etmenlerine karşı dayanıklı çeşitlerin ekimine öncelik verilmelidir. Bunun yanında, kapalı rastığın, yaygın ve zararlı olduğu yerlerde kışlık ekimler olanaklar ölçüsünde geç, yazlık ekimler erken, diğer bir deyişle düşük toprak sıcaklığında (10 °C'nin altında), yarı açık rastıkta ise toprak sıcaklığının 13 °C üstünde olduğu bir devrede ekim yapılmalıdır. Ayrıca, derin ekim her iki hastalığın enfeksiyon oranını arttırdığından yüzeysel ekim yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadele :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa yarı açık ve kapalı rastık hastalıklarına karşı yapılacak tohum ilaçlama uygulaması, ilaçlama cihazı çalışan selektörlerde veya ilaçlama bidonlarında yapılmalıdır. Önerilen ilaçlar, önerilen dozlarda kullanılmalıdır. İlaçlanmış tohumluk ekime kadar kuru bir yerde saklanmalı, polietilen gibi hava geçirmeyen kaplarda muhafaza edilmemelidir. Herhangi bir nedenle o yılın ekim mevsiminde ekilmeyen ilaçlanmış tohumluk, bir sonraki yılın ekim mevsimine kadar normal depolama koşullarında çuvallarda, bez torbalarda, temiz ve kuru yerlerde saklanmalıdır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce önerilen ilaçlardan biri ile ilaçlanmalıdır.
Arpa Çizgi Yaprak Lekesi Hastalığı
Hastalık Tanımı :
Hastalık etmeninin eşeysiz dönemi, Drechslera graminea (Rabenh.) Shoemaker, olarak bilinmektedir.
P.graminea'nin peritesyumları doğada nadiren görülür. Sonbaharda arpa kalıntıları üzerinde oluşur. Askosporlarının hastalığın hayat döngüsünde bilinen bir rolü yoktur. Konidiosporları, konidioforlann ucunda demetler halinde oluşmakta, konidiospor şekli düz, uçları yuvarlaktır. Renksiz veya sarı-kahverengi, 7 çapraz septaya sahiptir. Konidiospor tüm hücrelerinden çimlenebilir.
D.graminea nin piknidyumlan doğada nadir olarak görülür, küresel veya armut şeklinde, 70-176 fim çapında, sandan kahverengiye kadar değişen renkte, yüzeysel veya kısmen doku içinde bulunmaktadır. İnce, kırılgan duvarlı, kısa bir ostiole sahiptir. Pikniyosporları (1.4-3.2x1.0-1.6 ppm) küre veya elipsoit şekilde, renksiz ve septası yoktur. Pikniyosporların, hayat çemberi üzerindeki rolü tam bilinmemektedir. Kültürde P.graminea'nin miselyumları griden zeytin rengine kadar değişir.
Arpa çizgi yaprak lekesi, konukçu bitki artıklarında yaşamını sürdürememekte; miselyumları tohumda, kabuk kısmında ve perikarpta taşınmaktadır. Böylece etmen bir mevsimden diğerine enfekteli tohum içindeki misel veya harman esnasında tohum üzerine bulaşmış konidiosporlar ile taşınır.
Tohumdaki inokulumun fidelerde enfeksiyon yapabilmesi; bitkilerin çimlenme ve çıkışı süresince toprak sıcaklığı ve orantılı nemden büyük ölçüde etkilenmektedir. Toprak sıcaklığı 12°C altına düştüğünde ve toprak nemi orta düzeyde olduğunda daha fazla enfeksiyon oluşmaktadır.
Çim enfeksiyonunda, fungusun penetrasyonu koleoptilden olur. Koleoptil içinde gelişen miselyum, sapta ilerleyerek bitkinin başaklanma dönemine kadar sistemik olarak yayılmaya devam eder. Sap ve yapraklarda belirtiler oluşturur. Hastalık belirtileri görülen yerlerde bol miktarda konidiospor oluşur.
Enfekteli yapraklardaki konidiosporların oluşumu, bitkinin başaklanması ile dane gelişiminin erken dönemlerine kadar eşzamanlı olarak devam eder. Konidiosporların olgunlaşması için 12°C sıcaklık ve yaklaşık 16 saat süre gereklidir.
Konidiosporlar rüzgarlarla sürüklenerek yakındaki başakların çiçeklerini enfekte eder, en şiddetli enfeksiyon dane gelişiminin erken dönemi sürecinde oluşur, çimlenen konidiosporlardan oluşan miseller, tohumda perikarpta yerleşir. Sıcaklık 10-33°C olduğu zaman enfeksiyon oluşmaktadır. Hastalık etmeninin gelişmesi için, 12-16°C optimum koşullardır Yaşayış :
Arpa çizgi yaprak lekesi hastalığı etmeninin ilk belirtisi, fide döneminde yeni gelişen yapraklarda sarı çizgilerin oluşmasıdır. Bu çizgiler tüm yaprak uzunluğu boyunca ilerler ve yaprakta nekrotik lekeler oluşur. Zamanla çizgiler kahverengi bir renk alır. Bu kahverengileşme, fiıngusun konidiyal gelişmesini gösterir. Bitkide bir yaprak hastalanınca diğer yapraklar da sırasıyla hastalanır.
Arpa çizgi hastalığının bitkideki belirtileri olgunlaşma devresine kadar devam edebilir.
Enfekteli bitkilerin gelişimi geriler, boyları kısa kalır ve erken devrede, özellikle kuru tanm alanlarında bitki tamamen kurur. Başaklanma zamanı başaklar çıkış yapamayabilir, çıkış yapan danelerin cılız ve buruşuk, rengi kahverengiye dönmüş, ya da kınından tam çıkamamış, kılçıkları kıvrık şekilde olduğu görülür. Başaklar kından hiç çıkmadan da bitkiler kuruyabilmektedir. Ayrıca dane çimlenme kabiliyeti çok düşüktür. Belirtilerdeki değişimler; patojenin virülensi, konukçu duyarlılığı ve çevresel koşullarla ilişkilidir.
Ülkemizde Arpa çizgi yaprak lekesi hastalığı kışlık ekim yapılan alanlarda görülen önemli arpa hastalıklarından biridir. İklim koşullarının uygun olduğu, yağışlı yıllarda Orta Anadolu bölgesi arpa ekilişlerinde oldukça yaygın bir şekilde görülebilmekte, %10-15 ürün kaybına neden olabilmektedir.
Kültürel Önlemler :
Hastalıktan ari ve sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.
- Ekim nöbeti oldukça etkili bir mücadele yöntemidir.
Kimyasal Mücadele :
Bu hastalığa karşı kimyasal mücadele olarak tohum ilaçlaması uygulanır.
İlaçlama Zamanı :
Tohum ekimden önce, önerilen bitki koruma ürünlerinden biri ile tohumlar ilaçlanmalıdır.
İlaç Detayları :
| Etken Madde | Formülasyon | Miktar |
| Tebuconazole %2 | WS | 100 g/100 kg tohuma |