Cobea scandens

ÇAN SARMAŞIGI

Alev çiçeğigiller familyasındandır. Anayurdu Meksika olan ve kısaca Çan sarmaşığı (C.scandens) diye adlandırılan bitki, çok yıllık dayanıklı bir sarmaşık türüdür. Ama, çan sarmaşığına genelde bir yıllık bitki işlemi uygulanır. Oysa, çok sıcak yörelerde yetiştirildiğinde bitki, odunsu bir görünüm kazanan gövdesiyle yıllarca yaşayabilir. isteklerine uygun koşullarda yetiştirildiğinde, bitki pek hızlı gelişir ve bir yıl için de 78 m'ye kadar boy atabilir. Dikine uzayan sürgünlerinin üzerinde karşılıklı dizili, canlı yeşil renkli, derin damarlı, oval biçimli ve ucu sivri yapraklan ile bitkinin çevresindeki nesnelere tutunmasına yarayan sülükleri yer alır. Yaz başlarından sonbaharın ortalarına kadar açan, ağzı 57,5 cm. genişlikte boru ya da çan biçimli çiçekleri, yeşilimsi mordan eflatuna kadar değişen renklerdedir. Çan sarmaşığı bahçelerde duvarları, çitleri, parmaklıkları, kameriyeleri, tel örgüleri, kurumuş bir ağacı veya gizlenmesi gereken çirkin şeyleri geçici olsa da sarmalayıp kapamak üzere yetiştirilen makul bir süs bitkisidir.

İstekleri ve Üretimi
Çan sarmaşığı bitkisi bol güneşli ve sıcak ortamları; organik madde yönünden zengin bitek ve hafif toprakları sever. Tohumlarıyla üretilir. Bitkinin yanları yassı ve iri olan tohumlarından iki - üç tanesi, kış mevsimi sonunda seralarda 10 cm'lik saksılara ekilir. Burada üç hafta içinde çimlenip gelişmeye başlayan fidelerinden zayıf olanları sökülüp atılır. Tüm don tehlikeleri geçtikten ve hava ile toprak ısındıktan sonra fide, saksı toprağıyla birlikte bahçede, sarmaşacağı şeylerin yakınına şaşırtılarak 5060'ar cm. aralıklarla dikilir. Yurdumuzun Güney Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı şeridindeki kışı ılık geçen yörelerinde bitkinin tohumlan doğrudan doğruya bahçe toprağına ilkbahar başlarında aynı aralıklarla ekilebilir.

Calceolaria biflora

ÇANTA ÇİÇEĞİ

Sıracagiller familyasındandır. Anayurdu Amerika kıtası olan, tuhaf biçimli ama pek zarif görünüşlü çiçekleri nedeniyle sevilerek yetiştirilen iki ya da çok yıllık yarı dayanıklı otsu bitkilerdir. 2040 cm. boylanabilen birkaç doğal ve kültür türü bulunmaktadır.Bunlardan C.biflora türünü kitabımıza örnek olarak alıyoruz. Kısaca çanta çiçeği diye adlandırılan bu bitki, 20 cm. kadar boylanabilir. Koyu yeşil renkli irice yaprakları; temmuz ağustos aylarında uzattığı çok sayıda sapın ucunda açan genellikle sarı ve altın sarısı renkte para kesesi veya çantaya benzeyen hoş çiçekleri vardır. Beyaz ya da erguvan renkli çiçekler açan çanta çiçeği bitkilerine de rastlanılmaktadır. Çanta çiçeği bitkisi, açıkta yetiştirilmesi biraz güç olmakla birlikte kayalık bahçelere, bahçelerde tarh ve dar bordürlere ve özellikle verandalara konulan saksılara, pencere önlerine ve balkonlara yerleştirilen plastik saksı biçimli kutulara çok yakışır.

İstekleri ve Üretimi
çanta çiçeği bitkisi, gölge ve serin ortamları, organik madde yönünden zengin bitek topraklan sever. Bitkinin yeğlediği sıcaklıklar 1820 derecelerdir. çanta çiçeği bitkisi, kesinlikle güneşe karşı bırakılmamalıdır. Çünkü güneşte çabuk bozulur. Bakımı ve yetiştirilmesi hayli özen gerektiren çanta çiçeği bitkisinin üretimi tohumlarıyla yapılır. Bitkinin tohumları temmuz ağustos aylarında saksı ya da özel tüplere ekilir. 1015 gün içinde çimlenen bitkinin fideleri tohumlarının ekiminden 57 hafta sonra yerlerine şaşırtılabilir. Ancak bitkinin, kışı ısıtılmayan kapalı mekânlarda geçirmesi gerekir. İlkbaharda havalar ve toprak uygun sıcaklığa gelince bahçelerdeki yerlerine ya da yetiştirileceği diğer yerlere şaşırtılan çanta çiçeği fideleri, 20'şer cm. aralıkla dikilir.

Agrostis nebulosa

ÇAYIR GÜZELİ (Diğer adı: Süs çayır otu)

Buğdaygiller familyasındandır. Dünyanın sıcak ve ılıman bölgelerinde yetişen Agrostis cinsi bitkilerin 100 dolayında türü vardır. Bunlardan anayurdu ispanya olan ve süs bitkisi olarak yetiştirilen A.nebulosa türünü kitabımızda ele alacak ve kısaca Çayırgüzeli adıyla anacağız. 30 cm. kadar boylanan bu bir yıllık dayanıklı otsu bitkinin otlarınkine benzeyen yeşil renkli, şeridimsi biçimli uzunca yaprakları vardır. Bitkinin saplarının ucunda, beyaz renkli yüzlerce küçük çiçeğinin oluşturduğu havalı ve zarif salkımlar ortaya çıkar. Grup halinde bahçelerde yetiştirildiğinde bilimsel adındaki bulut anlamına gelen Nebulosa sözcüğünü doğru çıkararak yumuşak ve dumanlı bir etki yaratan çayırgüzeli bitkisi, özellikle arkasında bulunan ve altı dikenli olan ya da çirkin duran öteki bitkileri örtüp gizlemeye yarar. Ayrıca bitki, kesme çiçek olarak buketlere ve çiçek düzenlemelerine ilginç bir güzellik katar. Kesilip buket yapılarak ve baş aşağı edilip serin ve havadar bir yerde asılarak kurutulursa çok hoş bir süsleme gereci oluşturur. Kurutulmuş çayırgüzelleri istenirse kumaş boyalarıyla pastel renklere boyanarak kullanılabilir.

İstekleri ve Üretimi
Güneşli ortamları seven çayırgüzeli bitkisi her toprak tipinde çok kolayca yetiştirilebilir. Tohumlarıyla kolaylıkla üretilen çayırgüzeli bitkisinin bakımı da pek zahmetsizdir. Tohumları sonbaharda ya da ilkbaharın başlarında, toprak işlenecek duruma gelince doğrudan doğruya bahçelerdeki yerlerinde, hafifçe gübrelenmiş toprağa 15'er cm. aralıklarla ekilir. İstenirse şaşırtılan bitkiler bir iki kez sulanır. Başkaca bir bakıma da gereksinmezler.

Bellis perennis

ÇAYIR PAPATYASI (Diğer adı: Koyun gözü)

Bileşikgiller familyasındandır. Bu familyadaki bazı cinslerden birçok bitkiye papatya adı verilmektedir. Anayurdu kesin olarak bilinmeyen ama Avrupa anakarası ile Akdeniz Havzası'nda yaygın olan ve 10 kadar türü ülkemizde de yetişen Bellis cinsi bitkiler de bunlardandır. Anayurdu Avrupa ve özellikle İngiltere'de bulunan ve Latince bilimsel adı B.perennis olan Çayır papatyası da işte bu nitelikteki bitkilerdendir. 15 cm. kadar boylanabilen bir yıllık dayanıklı, çalımsı bitki olan çayır papatyasının yeşil renkli küt yaprakları bitkinin dibinde bir rozet oluşturur. Bu rozetin arasından uzayan saplarının ucunda, genişlikleri 2,55 cm. kadar olan bileşik çiçekleri açar. Renkleri beyaz, pembe ya da kırmızı olan; sabahları açıp akşamları kapanan bu bileşik çiçeklerde, çevredeki çok sayıdaki dilsi çiçeğiyle ortadaki tüpsü çiçekleri genellikle bir ponpon formu meydana getirir. Çayır papatyaları, özellikle çiçek bahçelerinin bordürlerinde ve kayalık bahçelerde çok hoş görünürler.

İstekleri ve Üretimi
Çayır papatyası bitkisi bol güneşli ortamları sever; nemli olmak koşuluyla her tipteki toprakta çok iyi gelişir. Kışları ılık ve yazları sıcak geçen yörelerde yılın uzunca bir bölümünde canlı kalır ve çiçek açmayı sürdürür. Çayır papatyasının üretimi tohumlarıyla olur. Yukarıda denildiği gibi, kışı ılık yaşayan yörelerde sonbahar mevsiminde, bahçedeki yerlerine 2025'şer cm. aralıklarla ekilen tohumlarından bitki gelişerek ilkbahar başlarında çiçek açmaya başlar. Çayır papatyası, üretimi kolay ve bakımı pek zahmetsiz olan süs bitkilerindendir.

Crocus ve Colchium türleri

ÇİĞDEM'LER

Ülkemizde Çiğdem adıyla iyi tanınan iki bitki cinsi vardır. Bunlardan birincisi olan Süsengiller familyasından olan Crocus cinsi çiğdemlerin anayurdu Avrupa, Akdeniz Havzası ile Anadolu'dur. Türkiye'de bu çiğdemlerin 40 dolayında türü yetişmektedir. Bunlar, kökten sürme yeşil şeridimsi ince yapraklı, dayanıklı, soğanlı otsu bitkilerdir. ilkbahar mevsiminde beyaz ile sarının çeşitli tonlarında ya da mavimsi leylak rengi borumsu biçimli çiçekler açar. En önemli türü, Safran adıyla bilinen C.sativus'tur. İkinci cins ise, Zambakgiller familyasından, anayurdu Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika olan ve ülkemizde 25 dolayında türü yetişen Colchium cinsi çiğdemlerdir. Bunlar sonbahar mevsiminde çiçek açtıkları için Güzçiğdemi, zehirli oldukları için Acı çiğdem diye adlandırılır. Bitki yapısı olarak birinci cinse benzeyen bu çiğdemler pembe veya ender olarak beyaz renkte çiçek açarlar. Genelde 520 cm. kadar boylanabilen çiğdemler, kayalık bahçelerde, çimin içinde kendilerine ayrılan özel yerlerde; ayrıca veranda, balkon ve pencere önlerine konulan saksılarda yetiştirilir ve buralarda pek hoş dururlar. Özellikle ilkbaharda yetişen çiğdemler, makbul kesme çiçeklerden sayılır.

İstekleri ve Üretimi
Çiğdemler genel olarak güneşli ya da yarıgölge ve serin ortamları; süzek (suyu iyi akıntılı) ve kumlu toprakları yeğler. Suyu da pek seven çiğdemlerin çok sayıda çiçek açması için bol bol sulanması gerekir. Soğanlarıyla üretilen çiğdemlerin ilkbahar mevsiminde çiçek açan cinsi bir önceki sonbaharda; sonbaharda çiçek açan cinsi o yılın ilkbahar mevsiminde, toprakta yaklaşık 78 cm. derinliğe ve 78'er cm. aralıklarla; soğanın tepesi toprağın yüzüne bakacak şekilde daldırılarak ekilir. Çiğdemler, üretimi kolay ve bakımı pek zahmetsiz olan süs bitkilerindendir.

Nigella damascena türleri

ÇÖRE OTU (Diğer adları: Çörek otu, Şam çöre otu)

Düğün çiçeğigiller familyasındandır. Anayurdu Akdeniz Havzası olan Nigella cinsi bitkilerin 20 dolayında türü bulunmakta, bunlardan çoğu ülkemizde de yetişmektedir. Latince Nigella sözcüğü siyah anlamına gelir. Bilimsel adının, besin endüstrisinde de kullanılan kara renkli tohumlarından ötürü bitkiye verilmiş olduğu sanılmaktadır. Süs bitkisi olarak sıkça kullanıldığı için kitabımıza örnek olarak aldığımız ve kısaca çöreotu diye adlandırılan N.damascena türü, 4060 cm. kadar boylanabilen bir yıllık dayanıklı otsu bitkidir. Ancak, çok yumuşak iklimli yörelerde bitki ertesi yıl da çiçek açmak üzere canlı kalabilir ve iki yıllık özelliği kazanır. Çöreotu bitkisinin dikine uzayan saplarının üzerindeki dalcıklarda, yeşil renkli, ip gibi ince yaprakları vardır. Bitki bu yaprakların arasında ve sapların ucunda 4 cm. genişlikte peygamberçiçeğini andıran mavi renkli çiçeklerini yaz ortalarında açar ve bir ay süreyle çiçekli kalır. Beyaz, kırmızı, leylak ve şarabi renklerde çiçek açan bitkiler de görülür. Çöreotu bitkisi, bahçelerdeki tarhlara grup halinde ekildiğinde güzel durur ve kesme çiçek olarak da kullanılır. Ayrıca, çöreotu çiçeklerinden olgunlaşan 2,5 cm. enindeki açık yeşil renkli ve üzeri kahverengi siyah lekeli tohum zarflan havadar bir yerde kurutulup kış mevsiminde çiçek düzenlemelerinde kullanılır.

İstekleri ve Üretimi
Çöreotu bitkisi, bol güneşli ortamlarda olması koşuluyla her tipteki bitek topraklarda iyi gelişir. Bitki tohumuyla üretilir. İlkbaharda çiçek açması için sonbaharda, biraz daha geç çiçek açması için ilkbaharda toprak işlenecek hale gelince çöreotu tohumları bahçede doğrudan doğruya bitkinin yetiştirileceği yere 20'şer cm. aralıklarla ekilir. Kurak ve sıcak havalarda bolca sulanır. Bitkinin başka yere şaşırtılması güçtür ve genelde olumsuz sonuçlar verir. Kısa süre çiçek açan çöreotlarının sürekli çiçekli kalması için tohumlarının bahçelerde birbirine yakın yerlere gruplar halinde ayda 23 kez ekilmesi gerekir.