Organik Kayısı Yetiştiriciliğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
ORGANİK KAYISI YETİŞTİRİCİLİĞİ
1. Yeni Bahçe Tesisi
- Bahçe tesisinden önce toprak analizi yapılmalı,
- Taban araziler yerine hafif meyilli alanlar tercih edilmeli (ilkbahar geç donlarından etkilenmemesi için),
- Özellikle donlarda zarar görülen yörelerde kuzeye bakan yamaçlar tercih edilmeli,
- Kayısı genelde kuru, hafif, çakıllı topraklara iyi adapte olur ve kuvvetli gelişir,
- Rutubetli ve taban suyu yüksek, ağır killi topraklarda organik kayısı bahçesi tesis edilmemelidir,
- Taban suyu yüksek olmamalıdır,
- Bahçe tesis edilecek arazi derin, geçirgen, besin maddelerince zengin, tınlı ve kireçli topraklardan seçilmelidir,
- Üretim alanının hazırlanması sırasında, bu alanda bir önceki ürünün hasadından sonra kalmış olan bitki artıkları, elle veya makine ile toplanmalıdır,
- Toprağı dikime hazırlamak için dipten kabartan ve yırtarak işleyen tırmık, kazayağı, çizelge, toprak frezesi gibi aletler kullanılmalıdır. Meyilli alanlarda meyil yönüne dik olarak işlenmelidir.
2. Toprak İşleme
- Organik kayısı bahçesinde mevsimlere göre üç değişik zamanda toprak işleme ön görülmüştür, uygulanan sulama sistemine göre değişiklik gösterebilmektedir,
- Sonbaharda yapılan toprak işleme,
- İlkbahar aylarındaki toprak işleme, çiçek ve meyve dökümünü artırabileceğinden bu dönemde toprak işleme yapılmamalıdır,
- Yaz aylarında toprak işleme,
3. Sulama
- Kayısı ağaçları genel olarak fazla sudan hoşlanmazlar. Ancak meyvelerin irileştiği ve olgunlaştığı yaz aylarında sulama gerektirir.
- Son sulamanın çok geciktirilmesi sürgünlerin kış soğuklarından zarar görmesine neden olur.
- Sulama sayısı ve zamanı toprağın cinsine ve iklime göre değişir.
- Yıllık sulama planı hazırlanmalıdır.
- Organik kayısı yetiştiriciliğinde, sulama suyunun basınçlı yada basınçsız kapalı sulama teknikleri ile verilmesi esastır.
- Kullanılacak olan sulama suyu analiz ettirilmeli ve TS 7739 standartlarına uygun olanı tercih edilmelidir.
4. Bitki Besleme
- Organik yetiştiricilikte her parsel için toprak ve yaprak analizi yaptırılması esastır.
- Bitki besleme programının hazırlanması ve uygulanması kontrol veya sertifikasyon kuruluşunun kontrolünde yapılır.
- Bitki besin maddelerinden ancak TS 12611de yer alan maddeler kullanılabilir.
- Çiftlikte üretilen organik maddeler, kompostlar ve mineraller ile kayaçların kullanılmasına müsaade edilir.
- Organik kayısı bahçelerinde kullanılacak olan organik gübrelerin de önceden analiz edilerek, içinde bulundurdukları bitki besin maddeleri tespit edilmelidir.
- Bitkinin daha iyi istifade etmesini sağlamak amacıyla kullanılacak olan çiftlik gübrelerinin C\N oranının 20nin altında olması gerekir, bu ise iyi bir yanmayla sağlanır.
- Gerek mineraller ve gerekse humik asitlerin kullanımında, sağlayacağı yarar bunların beraber kullanımı ile daha da artmaktadır.
- Yeşil gübreleme amacıyla ekilmiş (mart ayı) bitkilerin, toprağa karıştırılarak gömülmesi işlemi bitkilerin 1/3 çiçeklendiğinde yapılır.
- Kompost yapımı organik yetiştiricilikte mutlaka yer almalıdır.
Humik asit ekstraktı | % 1'lik kostik potas (KOH) eriyiğinde Leonardit madeninden eksrakte edilmelidir. Min. 1 50 mg/lt humik asit içermeli, Ph=6-8 olmalıdır. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Vermiculit | Mika madeninin doğal aşınmasıyla oluşan Magnezyum aluminosilikat madenidir. Toprağın nemini tutma ve işlenebilirliğini artırma özelliğine sahiptir. |
Perlit | Volkanik kökenli bir madendir. Nem tutma ve süzme özelliğine sahiptir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Zeolit | Volkanik kökenli doğal kalsiyum potasyum alüminosilikat madenidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Alçı taşı (Gypsum) | Buharlaşmayla çökelmiş doğal kalsiyum Sülfat madenidir. Tipik analizinde% 80 CaSO4, % 14-18 S içermelidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Yumuşak kaya fosfatı | Doğal kalsiyum fosfat madenidir. 90 mg/kg P205 den daha fazla Kadmiyum içermemelidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Langbeinite | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Doğal kalsiyum karbonat | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Dolomit | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Borate | Doğal boron madenidir. % 11 B içermelidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafından denetlenmelidir. |
Ferrous carbonate | Doğal demir karbonat madenidir. %14 Fe içermelidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafından denetlenmelidir. |
Curuf | Yüksek fırın curufudur. % 25 Ca, % 5 Mg, %8 P205 içermelidir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Martı gübresi | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Bitkisel madde kompostu | Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafından denetlenmelidir. |
Aşağida belirtilen hayvansal orijinli ürün veya yan ürünler kan unu (min.% 9 N içermelidir) tırnak unu boynuz unu kemik unu veya jelatinize kemik unu hayvan kömürü balık unu (min % 4 N, %7 P, %l K içermelidir) et unu tüy ve saç unu yün, kürk, saç, süt ürünleri |
Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafından denetlenmelidir. |
Gübre için bitkisel orijinli ürünler veya yan ürünleri | Ayçiçeği unu, kakao kabuklan, malt saplarıdır. |
Deniz yosunu (alg) ve ürünleri | Aşağıdaki şekilde sağlanmış olmalıdır; Dehidratasyon, dondurma ve ufalamayı içeren fiziksel islemler ile elde edilmiş olmalıdır. Su veya sulu asit ve/veya tuzlu solusyon ile fermentasyon ile ekstrakte edilmiş olmalıdır. öğütülmüş olmalıdır. Tipik analizinde NPK 1-0-2 ve 0-0-3 olmalıdır. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Talaş ve odun artıkları | Ağaç kesildikten sonra kimyasal işlem görmemiş olmalıdır. |
Kompost ağaç kabuğu | Ağaç kesildikten sonra kimyasal işlem görmemiş olmalıdır. |
Odun külü | Ağaç kesildikten sonra kimyasal işlem görmemiş olmalıdır. Min. %5 K2O içermelidir. Tipik analizinde NPK 0-2-6 olmalıdır. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Yumuşak kaya fosfatı | Kadmiyum miktarı 90 mg/kg P2O5 e eşit ya da daha az olmalıdır. |
Alüminyum kalsiyum fosfat | Kadmiyum miktarı 90 mg/kg P2O5 e eşit ya da daha az olmalıdır. Bazik topraklarda (pH>7,5) sınırlı kullanılmalıdır. |
Kalsiyum klorit solüsyonu | Kalsiyum farkının belirlenmesinden sonra kullanılmalıdır. Meyve ağaçlarına kireç uygulamasında kullanılır. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Kalsiyum sülfat | Doğal orijinli olmalıdır. |
Şeker üretiminden gelen endüstriyel kireç (kullanımı sınırlı) | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. Sadece 31 Mart 2002 ye kadar geçerlidir. |
İz elementler | Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Sodyum klorit | Ham işlenmemiş tuzdur. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından denetlenmelidir. |
Kaya unu (Granit tozu) | Asitik magnetik bir kayaçtır. Min. % 4 K2O ve iz elementler içermelidir. |
Çizelge 1: Organik tarımda kullanılmasına izin verilen bitki besin elementleri
5. Zirai Mücadele
Zirai mücadele konusunda ortaya çıkabilecek sorunların çözümü, daha organik tarım uygulanacak kayısı bahçesinin tesisi aşamasında başlar. Öncelikle uygun toprak ve yer seçimi yapılmalı, tür ve çeşit seçiminde yöre şartlarına uygunluk ve hastalıklara dayanıklı olma esasına riayet edilmelidir. Uygun budama ve şekil verme işlemi uygulanmalı, gübreleme, sulama, toprak işleme en uygun şekilde yapılmalı ve böylece bitkiye sağlıklı bir ortam hazırlanmalıdır.
Bütün önleme tedbirlerine rağmen sorun görüldüğünde, öncelikle kültürel, biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemleri uygulanmalıdır. Belirtilen bu uygulamaların hastalık, zararlı ve yabancı otlara karşı mücadelede yetersiz kalması halinde sadece TS 12611 Ek-2'de yer alan maddeler, belirtilen şartlar yerine getirilerek kullanılabilir. Bazı özel durumlarda, bazı mücadele yöntemleri, Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluşunun onayı ile uygulanabilir. Kullanılmasına izin verilmiş, bitki koruma maddelerinin uygulanmasında dikkat edilmesi gerekli hususlar, TS 1261de verilmiştir.
6. Zararlılarla Mücadele
Organik kayısı yetiştirilen bahçelerde ortaya çıkabilecek önemli bazı zararlılarla mücadelede yapılacak işlemler Çizelge 2'de verilmiştir.
Zararlılarla mücadelede, biyolojik mücadeleye büyük önem ve öncelik verilmelidir. Bunun için öncelikle zararlıların doğal düşmanları olan predatörler, parazitoitler ve entomopatojen mikroorganizmalar (böcek patojenlerinin) korunması ve çoğalmalarını sağlayacak tedbirler alınmalıdır. Doğal düşmanların korunması için, zararlılarla mücadelenin, bunlara zararsız veya az zararlı olacak şekilde yapılması, yapılacaksa ilaçlamaların bunların zarar görmeyecek dönemlerde ve dozlarda uygulanmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca bunların yaşamlarını ve çoğalmalarını devam ettirebilecekleri uygun yaşam yerleri (habitatlar) ve barınma yerleri oluşturulmalıdır.
Zararlı | Kullanılacak Mücadele Yöntemleri ve Maddeler |
Doğu meyve güvesi (Cydia molesta) |
|
Şeftali güvesi (Anarsia lineatella) |
|
Tomurcuk tırtılları, Küçük tomurcuk güvesi (Recurvaria nanella), Yaprak Yeşil Tırtılları (Hedya nubiferana), Kırmızı tomurcuk tırtılı (Spilonota ocellana) | Bu zararlıların yumurta parazitoiti olan Trichoqramma embryophagumun bulunduğu bahçelerde korunması ve etkinliğinin artırılmasına çalışarak biyolojik mücadele yapılmalıdır. |
Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata) |
|
Meyve hortumlu böceği (Rhynchites spp.) | Kayısı bahçelerinde çiçeklenme döneminden önce veya sonra ağaçların altına çarşaf vb. bir örtü serilerek dallar silkelenir ve düşen erginler toplanarak imha edilir. |
Yazıcı böcekler: Meyve yazıcı böceği (Solytus ruqulosus)Badem yazıcı böceği (S. amygdali) |
|
Çizelge 2: Kayısı bahçelerinde sorun olan zararlılar ile bunlara karşı kullanılacak mücadele yöntemleri ve maddeleri
7. Hastalıklarla Mücadele
- Organik kayısı yetiştirilen alanlarda ortaya çıkabilecek önemli bazı hastalıklara karşı zirai mücadele programı Çizelge 3'de verilmiştir.
- Hastalıklarla mücadelede, öncelikle iyi bir bakım, dengeli gübreleme ve sulama yapılarak bitkiler sağlıklı tutulmalıdır. Bahçeler temiz yerlerde kurulmalı, hastalıklardan ari ve dayanıklı fidan kullanılmalıdır. Hastalık belirtisi gösteren fidanlar gerektiğinde hemen sökülerek uzaklaştırılmalıdır.
- Hastalıklı bitki parçaları ve meyveler toplanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Hasattan sonra, bitki artıkları toplanarak uygun bir şekilde imha edilmelidir.
- Hastalıkların bulaşmasını ve yayılmasını önlemek için, bakım işlemleri sırasında, bitkilerin yaralanmamasına çok dikkat edilmelidir. Bakım işlemlerinden önce, eller iyice sabunlanarak bol su ile yıkanmalıdır.
Hastalık | Mücadelede Kullanılacak Yöntem ve Maddeler |
Monilya (mumya) Hastalığı |
|
Yaprak delen (Çil) hastalığı (Wilsonomyces carpophilus) |
1. uygulama sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra, 2. uygulama, ilkbaharda çiçek tomurcukları açılmadan önce yapılmalıdır. Not: Burada verilen dozlar sonbahar dönemi için belirlenmiş değerlerdir. İlkbahardaki uygulamalarda yarı yarıya azaltılarak kullanılmalıdır. |
Sürgün ve dal yanıklığı hastalığı (Pseudomonas syringae pv.syringae) |
Uygulama zamanı; hasat sonundan ağaçların çiçeklenmesine kadarki dönemdir. |
Armillaria kök çürüklüğü Hastalığı (Armillaria mellea) |
|
Sharka virus hastalığı (Plum pox) |
|
Kloroz |
|
Çizelge 3: Kayısı bahçelerinde sorun olan hastalıklar ile bunlara karşı kullanılacak mücadele yöntemleri ve maddeleri
8. Yabancı Otlarla Mücadele
- Kayısı bahçelerinde yabancı ot mücadelesi; toprak işleme, biçme, çapalama, el ile yolma, sökme, uygun bitki örtüsü oluşturma vb şeklinde yapılmalıdır
- Yeni bulaşmaları ve yayılmayı önlemek için, çiftlik gübresi iyice yanmış olmalıdır.
9. Hasat
- Kayısılarda hasat, çeşide ve tüketim amacına bağlı olarak, taze ve kurutmalık kayısı hasadı olmak üzere iki şekilde yapılır.
- Ürün hasadında kullanılan teknik, araç ve gereçlerin organik tahribat ve kirlilik meydana getirmemesi esastır.
- Ürünlerin elle toplanması esastır.
- Toplayıcıların ellerinin temiz olması gerekmektedir.
- Meyve hasadı sabahın erken saatlerinde veya akşam serinliğinde yapılmalıdır.
- Bir bahçenin hasadı sırasında kayısı çeşitlerinin karıştırılmamasına dikkat edilmelidir.
- Organik kayısı hasadında çalışan işçilerin eldiven kullanmaları tavsiye edilir.
- Makine ile hasat yapılacaksa, hasat makinesi ve birlikte kullanılan malzemelerin (branda vb.) temiz olması gereklidir.
- Temizlik ve arındırma işlemlerinde, organik tarımda (TS 12611) kullanımına izin verilenler haricinde bir madde ve yöntem kullanılmamalıdır.
10. Kurutmalık Kayısı Hasadı
- Kurutmalık kayısılar meyvedeki kuru madde oranının biraz daha yükselmesi amacıyla geciktirilir.
- Ancak, meyvenin kendiliğinden düşecek kadar olgunlaşması ve yumuşamasına izin verilmemelidir.
- Hasat genellikle meyvelerin kuru madde oranı %24-26'ya ulaştığında yapılmalıdır.
- Hasat zamanın belirlenmesinde uyulacak kriterler TS 2964'te belirtilmiştir.
11. Kayısıların Kurutulma İşlemi
- Organik kuru kayısının uzun süre muhafaza edilebilmesi için depolama öncesi nem içeriğinin %13'ün altına düşürülmesi gerekir.
- Organik kayısı kurutulması açıkta ve güneş enerjili kollektörde olmak üzere iki ayrı yöntemle yapılır.
- Kükürtleme yöntemi kesinlikle kullanılmaz.
12. Açıkta Kurutma
- Kurutma yerlerinin özellikleri TS 9951'de verilmiştir.
- Doğrudan toprağa serilerek kurutma yerine diğerleri tercih edilmelidir.
- Meyveler temiz bir bez (amerikan bezi) üzerine tek sıra şeklinde serilir ve iki gün kurumaya bırakılır. Daha sonra çekirdekleri elle çıkartılıp rutubet oranı %10-13'e düşünce sergiden toplanarak tahta sandıklara konulur.
13. Güneş Enerjili Kollektörde Kurutma
- Bu kollektörler çelik konstrüksiyon ve naylon kullanılarak yapılmış, esas yapı içine konan bir fandan oluşmuştur. Ortadaki tünel içinde kerevetlerin konulması ve kolay hareketini sağlamak amacıyla çelik bir ray sistemi bulunmaktadır.
- Meyveler 1 m x 1 m ebatındaki kerevetlere tek sıra halinde dizilir. Bu şekilde hazırlanıp doldurulan kerevetler kurutma tünellerine konur. Yaklaşık olarak 1,5 gün burada tutulduktan sonra dışarı alınır ve kerevetler üzerindeki meyvelerin çekirdekleri elle çıkartılır. Kerevetler yeniden kurutma tüneline alınıp 1 gün daha rutubet oranı %10 - %13'e düşünceye kadar bekletilir.
- Bu süre sonunda dışarı alınarak kurumuş kayısılar toplanır ve tahta sandıklara konulur.
14. Depolama
- Organik kayısıların konacağı depolar temiz, kuru, mantar ve böceklerden arındırılmalıdır.
- Depolamada kullanılacak malzemeler yeni olmalı veya mevcut malzemeler kurallara uygun şekilde kir ve bulaşıklardan arındırılmış olarak kullanılmalıdır.
- Depolarda, fena koku yayan ve ürünlere bulaşma ihtimali olan herhangi bir madde bulunmamalıdır.
- Organik ve konvansiyonel ürünler birlikte depolanmamalıdır.
- Temizlik, dezenfeksiyon, organik tarımda (TS 12611) kullanılmasına izin verilenler dışında herhangi bir madde kullanılmamalı ve yöntem uygulanmamalıdır.
15. Ambalajlama
- Kayısıların ambalajlanacağı yerler hakkındaki genel kurallar TS 12175'de verilmiştir.
- Organik kayısıların ambalajları taşıma, saklama ve pazarlama süresince ürünleri iyi durumda tutacak ve sağlığa zarar vermeyecek nitelikte yeni, temiz, kuru, kokusuz, geri dönüşümleri en uygun malzemeden hazırlanmış olmalıdır.
- Bu ambalajlama içindeki ürünün miktarına göre, tahta kasa veya karton olması tercih edilir. Dolu haldeki ambalajların 12.5 kg' ı aşmaması gereklidir.
16. Etiketleme (İşaretleme)
- Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluşu tarafından organik olarak onaylanan kayısıların hasadından itibaren taşıma, işleme ve depolama ambarlarında geçici olarak da olsa içine konulduğu kapların ve ambalajların üzerinde, her hangi bir karışmaya meydan verilmemesi bakımından bir etiket bulunmalıdır.
- Bu etikette, ürünün cinsi ve organik olduğu belirtilmeli, ayrıca üretici adı, üretim yeri ve parsel adı, parti no ve Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluşunun adı veya logosu yer almalıdır.
- Yazılarda ve etiketlerde kullanılan mürekkep ve yapıştırıcılar sağlığa zararlı olmamalıdır.
- Nihai ambalajın üzerinde kullanılacak etikette, ürünün organik olarak üretildiği açıkça belirtilmeli ve;
- Mevzuata uygun organik ürün logosu (sembolü),
- Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluşunun adı, kod numarası ve logosu,
- Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluşunun bu ürün için düzenlediği sertifikanın numarası,
- Ürünün adı,
- Parti no,
- Grubu,
- Sınıfı,
- Tipi,
- Boyu,
- Net kütlesi (kg),
- Ürün yılı,
- Üretim tarihi,
- Ülkesi (ihraç edilecek ürünler için),
- Üretim yeri (İl, İlçe, Köy, Parsel ve Parti No.),
- Bu standardın işareti ve numarası,
- Tavsiye edilen son kullanma tarihi,
- Pazarlayıcı firmanın ticari ünvanı (veya kısaltılmış adı ya da tescilli markası) ve adresi,
- Katkı maddelerinin ve tarım dışı içeriğinin isimleri ve miktarları (kullanıldıysa) bulunmalıdır.
- Bu bilgiler istendiğinde Türkçe ve yabancı dille de yazılabilir.
- Ambalaj üzerindeki bilgiler okunaklı olmalı, kolayca silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı veya basılmalıdır.
- Bunlardan başka reklam olarak ambalajın içindekilere aykırı ve aldatıcı, yanıltıcı olmamak kaydıyla yazı ve resimler konulabilir.