Etmen:  BAKANAE (Giberella fujikuroi) 

Görülme Alanları ve Zararları:

Hastalık ilk olarak 1828 yılında Japonya da fark edilmiş ve resmi olarak 1898 yılında tanımlanmıştır. Bakanae hastalığı bilimsel olarak tanımlanan ilk çeltik hastalıklarından biridir.

Hastalık Asya da geniş bir şekilde yayılmıştır ve %50 ye varan ürün kayıplarına neden olur. Bakanae kelimesi Japonca da düzensiz büyüme anlamına gelir.

Bakanae hastalığına sebep olan etmenin araştırılması bitki büyüme hormonu olan giberallik asidin keşfedilmesini sağlamıştır.

Simptomları (Belirtileri):

• Bakanae hastalığının en belirgin belirtisi uzamış incelmiş renksiz tomurcuklanmadır.
• Bu özelliği ile sağlıklı bir tomurcuğun yanında kolaylıkla fark edilir.
• Yaşlı bitkilerde enfeksiyona maruz kalabilir ve bu durumda anormal uzama gösterirler.
• Olgun hale gelen bitkiler kısır olurlar ve çiçek vermezler veya meyvesiz boş çiçek verirler.
• Hastalıklı bitkilerin yapraklarındaki damarlar peritesyum oluşumuna bağlı olarak mavi siyah renge dönüşür.
• Bitkilerin çiçekleri de hastalanabilir ve pembe renk alır.
• Ayrıca tohumlarda fungus sporlarının gelişimi sebebiyle kırmızıya yakın bir renk alır.
• Bu hastalık tarafından ortaya çıkan belirtiler fungus çeşitlerine ve hastalık kaynağının inokulum potansiyeline göre değişir.
• Fungus giberallin adı verilen büyüme hormonu ve fusarik asit üretirler.
• Giberallin hormonu bitkinin düzensiz uzamasına sebep olurken fusarik asit ise gelişimin yavaşlamasına veya durmasında sebep olur.
• Funguslar tarafından üretilen fusarik asit ve Giberallinin oransal miktarları fungus çeşidine ve beslenme koşullarına bağlıdır.
• Topraktaki yüksek inokulum yoğunluğu tomurcuklarda çürümeye gelişim bozukluklarına sebep olurken, az miktardaki inokulum kaynağı klasik bakanae belirtilerine sebep olur.
• Yoğun olarak hastalık bulaşmış tohumlarda genellikle gelişim bozukluğu ya da anormal uzamalar görülür.

Mikroskobik Özellikleri:

• Hastalığa sebep olan etmen Giberella fujikuroi dir.
• Fungusun peritesyumları koyu mavi renklidirler.
• Askuslar elips şeklinde veya kesik koni şeklindedir.
• Askosporlar hiyalin içerirler, eliptik şekildedirler ve 1 veya bazen 3 kol içerirler(septum).
• Mikrokonidiler hiyalin içerirler, oval, kesik koni şeklinde ve tek hücrelidir.
• Mikrokonidiler monofhialid zincirler biçiminde veya monophialidlerin ters bağlanmasıyla oluşur.
• Makrokonidiler ise orak biçiminde olabileceği gibi çoğunlukla da düz veya ayak şeklinde taban hücrelerinden oluşur ve ince duvarlara sahiptir.
• Genellikle 3 ve 5 kola sahiptir. Funguslar klamidiospor oluşturmazlar. Bazen koyu mavi sclerotlar bulunabilir.

 Yaşam Çemberi:

• Bakanae genellikle tohum kökenlidir ve tohum üzerinde taşınır.
• Askosporlar hasattan önce hava yolu ile tohuma bulaşır.
• Ayrıca konidiler tarafından da bulaşır. Bu konidiler hasat sırasında tohuma zarar verirler.
• Giberella fujikuroi hasat sonrası yere dökülen tohumlarla kışı toprakta kalın duvarlı hif veya makrokonidiler içinde geçirirler.
• Fakat toprakta göreceli olarak daha kısa yaşarlar.
• Fungus bitkiyi köklerinden veya radikuladan enfekte ederler.
• Bitki içinden sistematik olarak büyürler. Hastalık en iyi 30–35 ^o C de gelişir. 

Mücadelesi:

• Temiz tohum kullanmak
• Tohum ilaçlaması yapmak
• Hassas çeşitleri kullanmaktan kaçınmak
• Dayanıklı çeşitler kullanılmalı

      Belirtisi: Hastalık etmeni mantar, çeltik bitkisinin kök ve kök boğazını hastalandırır. Genç çeltik bitkilerinde görülen bakanea simptomları, normal bitki boyundan daha uzun oluşu, ince gelişmesi ve sarımsı yeşil renkte olması ile ayırt edilir. Bazı durumlarda ise aynı hastalığa sahip bitkiler cüce kalabilmekte veya normal boyda olabilmektedir.

            Çeltik bitkisinde, sapa kalkma devresinde bakanea belirtileri görülebilir. Bu durumda, uzun boylu olan, genellikle kardeşlenmemiş (1-2 kardeş) olarak görülen bitkilerin (Resim-25) yaprakları kurur ve bitkiler birkaç hafta içinde ölürler. Tümüyle beyaz görünen bitkiler, normal bitkilerden çok önce salkım çıkarırlar ve beyaz renkli olan salkımlarda sadece boş kavuzlar bulunur.

            Salkım çıkarma dönemindeki belirtisi ise, bitkilerin normal gelişmesini tamamlayıp salkım çıkarmasından sonra, dane doluma geçmeden kuruyup ölmesi ve beyaz başaklara sahip olmasıdır (Çiftçiler bu tip belirtiye beyaz başak demektedirler)  Bu bitkiler incelendiğinde, alt kısımlarında, su düzeyindeki birinci veya ikinci boğumda, mantar beyaz veya pembe misel ve konidi kümelerinin oluşması ve alt boğumlarda görülen çok sayıdaki havayı kök ile hastalık kolaylıkla tanınabilir. Hastalık önemli ölçüde tohumla taşınır, hastalık taşınmasında, hastalıklı bitki artıkları da etkili olmaktadır.

Hastalıgın Kontrolü

- Münavebe yapmak
- Hastalıksız tohum kullanmak
- Yüksek dozda Azotlu gübre kullanmamak
- Hastalığa dayanıklı çeşit yetiştirmek.
- Yanıklık hastalığında açıklandığı şekilde tohum ilaçlaması yapmaktır.

       Çeltik Beyaz Uç Nematodu Zararlısı   (Aphelenchhoides besseyi)   
      35’den fazla familyaya dahil olan ve bitkilerde parazitik etki yapan, 130 nematod türü çeltikle ilişkilidir. Ancak, bunlardan çok az miktarı çeltik bitkisinde hastalık arazı meydana getirmektedir. Ekonomik ölçüde zarar meydana getirenler şunlardır; Aphelenchoides besseyi, Ditylenchus angustus, Hirschmanniclle spp. Criconemella spp. Meloidogyne spp. Heterodera spp. Pratylenchus spp. Ve Hopololaimus indicus. Bu nematodlardan Aphelenchoides besseyi, çeltik beyaz uç yanıklığı ve Ditylenchus angustus urfa hastalığı meydana getirir. En zararlısı beyaz uç yanıklıdır.

            Bütün çeltik yetiştirilen ekolojilerde görülebilir ve beyaz uç yanıklığı meydana getirir Bu nematodun bulunması için konukçu olan bitkilerin bulunmasına gerek yoktur. Aynı zamanda, mantarlar üzerinde de yaşamını sürdürebilir.